Zmiany w składce zdrowotnej od 2022 r. - najczęściej zadawane pytania.

Wniosek o zwrot nadpłaty, która wynika z rocznego rozliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne należy przekazać na formularzu RZS-R. Wniosek ten zostanie utworzony i udostępniony na profilu płatnika na Platformie Usług Elektronicznych (PUE) ZUS po złożeniu dokumentu z rocznym rozliczeniem składki na ubezpieczenie zdrowotne (ZUS DRA albo ZUS RCA).

Jeżeli po złożeniu albo skorygowaniu dokumentów rozliczeniowych za kwiecień 2024 r. z rocznym rozliczeniem składki na ubezpieczenie zdrowotne powstanie nadpłata, zostanie ona rozliczona na koncie płatnika. Jeśli po tym rozliczeniu na koncie nadal będzie nadpłata, płatnik może złożyć wniosek o jej zwrot (wniosek RZS-P) na zasadach ogólnych.

Zgodnie z przepisami prawa [1] korekta podstawy wymiaru składek i należnej składki na ubezpieczenie zdrowotne wykazywanych w dokumentach rozliczeniowych za poszczególne miesiące danego roku kalendarzowego może być składana do ZUS do dnia przekazania wniosku, a w przypadku jego nieprzekazania - nie później niż do końca drugiego miesiąca, licząc od upływu ostatniego terminu do złożenia zeznania podatkowego za ten rok kalendarzowy. Oznacza to, że w roku 2024 miesięczne dokumenty rozliczeniowe można korygować do 1 lipca, o ile płatnik nie wystąpił z wnioskiem o zwrot nadpłaty powstałej po rocznym rozliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Wniosek o zwrot nadpłaty składki na ubezpieczenie zdrowotne (wniosek RZS-R) za rok 2023 r. należy wysłać do ZUS najpóźniej do 3 czerwca 2024 r. [2]. Wnioski złożone po tym terminie nie będą rozpatrywane [3].

Podstawa prawna:

[1] art. 81 ust. 2y ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 146).

[2] Art. 81 ust. 2n ustawy wskazanej w przypisie [1].

[3] Art. 81 ust. 2o ustawy wskazanej w przypisie [1].

W takim przypadku należy przekazać ZUS DRA z wypełnionymi blokami:

• I - dane organizacyjne
• II – dane identyfikacyjne
• X pole 01 - kod tytułu ubezpieczenia z jakim rozliczał się płatnik w 2023 r.
• XII – roczne rozliczenie zgodnie z właściwą formą opodatkowania
• XIII – data wypełnienia
• Jeśli z rozliczenia rocznego wynika dopłata, to także blok:
• VI  - zestawienie należnych składek na ubezpieczenie zdrowotne (pole 02, 05 i 07)
• IX – zestawienie należnych składek do zapłaty (pole 02)

Tryb postępowania został wskazany w Komunikacie DRK [9/05/2024] - błąd podczas wyliczania rocznej składki na ubezpieczenie zdrowotne w ePłatniku oraz błąd wskazujący na konieczność przygotowania rocznego rozliczenia przez przedsiębiorcę, który nie prowadził działalności w 2023 roku.

W takiej sytuacji musisz złożyć dwa dokumenty ZUS DRA.

Pierwszy z nich powinieneś sporządzić dla zakresu 1-39 z kodem tytułu ubezpieczenia, który obowiązywał Cię przed uzyskaniem prawa do świadczenia, np. 0510 0 0. W dokumencie wykazujesz pełne składki i podstawy wymiaru a w bloku XI wypełnij pola właściwe dla przyjętej przez Ciebie formy opodatkowania, wpisując kwoty podstawy wymiaru składki oraz składki za pełny miesiąc.

Drugi dokument powinieneś sporządzić dla zakresu 40-49 z kodem tytułu ubezpieczenia, który obowiązuje Cię od momentu uzyskania prawa do świadczenia, np. 0510 1 0. W dokumencie tym wykazujesz zerowe podstawy i składki na wszystkie ubezpieczenia i fundusze. Nie wypełniaj pól w bloku XI.

Składkę zdrowotną płaci się w zależności od formy opodatkowania:

• jeśli na zasadach ogólnych (wg skali albo podatek liniowy) – od dochodu z poprzedniego miesiąca;
• jeśli stosuje się zryczałtowany podatek od przychodów ewidencjonowany – od przychodu;
• jeśli za pomocą karty podatkowej – od minimalnego wynagrodzenia;
• przy innym źródle podatku niż działalność gospodarcza (np. twórcy, artyści) – od 100% przeciętnego wynagrodzenia z IV kwartału roku poprzedniego w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku.

Członkowie zarządu, jako osoby powołane do pełnienia funkcji na mocy aktu powołania, które z tego tytułu pobierają wynagrodzenie, są objęci od 1.01.2022 r. wyłącznie obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego.

Osoby te nadal podlegają obowiązkowi ubezpieczeń społecznych jeśli są wynagradzane  z tytułu pełnienia tej funkcji. Ponadto podlegają z tego tytułu obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego jeśli posiadają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Natomiast, jeśli nie posiadają miejsca zamieszkania na terytorium Polski i są objęte ubezpieczeniami społecznymi jako członkowie RN to podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu jako osoby powołane do pełnienia funkcji za wynagrodzeniem.

Zgłoszone do ubezpieczenia zdrowotnego powinny być osoby powołane do pełnienia funkcji za wynagrodzeniem na podstawie aktu powołania. Przez wynagrodzenie należy rozumieć przychody otrzymywane przez te osoby w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Pozostałe osoby, wybrane do pełnienia funkcji nie podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu, chyba, że na wykonywanie tych funkcji została z nimi zawarta umowa o pracę lub umowa zlecenia/o świadczenie usług. 

Jeśli płatnik chciał skorzystać z odliczenia składki zdrowotnej od podatku, mógł opłacić składkę za grudzień 2021 r. w grudniu 2021 r. Przy czym nie każdy płatnik mógł precyzyjnie oszacować wysokość składki zdrowotnej, gdyż jest ona w 2022 r. zależna od przychodu lub dochodu. Tak samo w przypadku oszacowania wysokości składek na ubezpieczenia społeczne jeśli w 2022 r. płatnik będzie np. korzystał z tzw. Małego ZUS Plus, gdyż składki te będą zależne od dochodu osiągniętego w 2021 r.

Jeśli się jednak płatnik na to zdecydował, to musiał uregulować wszystkie należne składki, do których opłacania jest zobowiązany. W przypadku zatem podlegania do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego płatnik musiał opłacić składki na wszystkie ubezpieczenia i fundusze, a nie tylko na samo ubezpieczenie zdrowotne. Jeśli płatnik podlega wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu, to opłaca wyłącznie składkę zdrowotną.

Składki opłacane są jedną wpłatą na nadany płatnikowi indywidualny numer rachunku składkowego NRS. Nie ma oddzielnych wpłat na ubezpieczenie zdrowotne. Zawsze musi to być pełna wpłata wszystkich należnych składek, gdyż każda wpłata jest rozliczania proporcjonalnie na wszystkie ubezpieczania i fundusze, także na zaległości. Zbyt niska kwota wpłaty mogłaby zostać rozliczona na inne należności niż oczekiwał tego płatnik.

Mimo opłacenia składek w grudniu 2021 r. płatnik zobowiązany jest je rozliczyć w nowych dokumentach ZUS DRA składanych przez cały 2022 rok. W dokumentach składanych co miesiąc będzie wskazywał formę opodatkowania oraz ustaloną od dochodu lub przychodu podstawę wymiaru i należnej składki na ubezpieczenie zdrowotne.   

Rozliczenie dokonanej wpłaty na koncie płatnika składek nastąpi na podstawie złożonych przez płatnika dokumentów rozliczeniowych, jednak pod warunkiem, że nie występowały nieopłacone należności za wcześniejsze okresy. W takim przypadku w pierwszej kolejności z wpłaty zostaną rozliczone wcześniejsze należności, a różnica w składkach za miesiące 2022 r. będzie musiała zostać dopłacona.

Płatnik musi uregulować wszystkie należne składki, do których opłacania jest zobowiązany. W przypadku zatem podlegania do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego płatnik musi opłacić składki na wszystkie ubezpieczenia i fundusze, a nie tylko na samo ubezpieczenie zdrowotne. Jeśli płatnik podlega wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu, to opłaca wyłącznie składkę zdrowotną.

Składki opłacane są jedną wpłatą na nadany płatnikowi indywidualny numer rachunku składkowego NRS. Nie ma oddzielnych wpłat na ubezpieczenie zdrowotne. Zawsze musi to być pełna wpłata wszystkich należnych składek, gdyż każda wpłata jest rozliczania proporcjonalnie na wszystkie ubezpieczania i fundusze, także na zaległości. Zbyt niska kwota wpłaty mogłaby zostać rozliczona na inne należności niż oczekiwał tego płatnik.

W przypadku przedsiębiorców składka na ubezpieczenie zdrowotne jest obliczana od podstawy jej wymiaru ustalanej odrębnie w zależności od formy opodatkowania przychodów z tej działalności. Inaczej przepisy określają podstawę wymiaru dla osób opodatkowanych na zasadach ogólnych (skala lub podatek liniowy), inaczej dla stosujących ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, a jeszcze inaczej gdy będzie to karta podatkowa. Szczegółowe informacja w zakresie skałdki zdrowotnej dla przedsiębiorców dostępne są na stronie internetowej ZUS.

Tak. Obowiązek ubezpieczenia tak jak dotychczas istnieje z każdego tytułu ubezpieczenia. Przepisy przewidują możliwość zwolnienia ze składki zdrowotnej z tytułu prowadzonej działalności, ale pod pewnymi warunkami, m.in. warunkiem takim jest uzyskiwanie świadczenia emerytalnego w wysokości nieprzekraczającej minimalnego wynagrodzenia.

Za grudzień 2022 r. należy obliczyć składkę na podstawie dochodu za listopad 2022 r. Natomiast za styczeń 2023 r. należy składkę obliczyć od przychodu uzyskanego w tym miesiącu na zasadach obowiązujących osoby na ryczałcie. Dochód osiągnięty za grudzień należy uwzględnić przy obliczaniu składki rocznej.

Składki na ubezpieczenia społeczne (również za osoby współpracujące) mogą być odjęte tylko od dochodu - w przypadku przedsiębiorców opodatkowanych na zasadach ogólnych. Pod warunkiem, że nie zostały uwzględnione w kosztach uzyskania przychodu. 

DRA została rozszerzona o nowy blok XI, w którym płatnik wykazuje formę opodatkowania oraz dochód lub przychód. W jednym dokumencie może wskazać kilka form opodatkowania. Zatem w sytuacji opisanej w pytaniu, płatnik zaznaczy pole formę opodatkowania zasady ogólne i poda dochód oraz ustaloną podstawę i składkę oraz pole bez formy opodatkowania i podstawę i składkę. następnie sumę podstaw wykazuje w bloku X pole 05 oraz sumę składek w bloku VI pole 02. Jeśli płatnik będzie korzystał z oprogramowania ZUS (program Płatnik, ePłatnik) system sam będzie wyliczał podstawę i składkę po podaniu formy opodatkowania i dochodu lub przychodu i przeniesie sumy do właściwych pól. 

W takich przypadkach zmiana formy opodatkowania ma skutek od 1.01.2022 r. Co oznacza, że należy skorygować dokumenty rozliczeniowe w których podstawa wymiaru składki zdrowotnej była ustalana od dochodu, a nie na zasadach określonych dla osób na ryczałcie.

Nie. Podstawą wymiaru składki na zdrowotne dla osób rozliczających się na zasadach ogólnych jest dochód z miesiąca poprzedniego ustalany zgodnie z przepisami ustawy zdrowotnej, który ustalamy jako różnicę pomiędzy przychodem a kosztami.

Tak. Pomniejszenie dochodu może nastąpić tylko o składki opłacone.

Do wyliczenia dochodu za kolejne miesiące pomniejszamy go o sumę faktycznych dochodów z miesięcy poprzedzających. A zatem pomniejszenie jest o 2000 zł a nie 3010 zł.

Tak. W polu dotyczącym dochodu ( dla przedsiębiorcy opodatkowanego na zasadach ogólnych) należy wykazać kwotę 0 zł. Natomiast w podstawie wymiaru składki – kwotę minimalnego wynagrodzenia.

Prawo do tej ulgi przysługuje podatnikom stosującym opodatkowanie na zasadach ogólnych. A zatem osoba taka wykazuje na dokumencie rozliczeniowym właściwą formę opodatkowania oraz dochód z działalności ustalony na zasadach określonych ustawą o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Nowy blok XI w DRA i III.E w RCA służy do wykazania danych do ustalenia podstawy wymiaru i składki na ubezpieczenie zdrowotne w zależności od formy opodatkowania. Blok ten nie służy do wykazywania ulg podatkowych.

Obecnie jesteśmy w trakcie testów programu Płatnik oraz korygowania na bieżąco dokumentacji technicznej. Planujemy aby program Płatnik oraz  ostateczną wersję dokumentacji technicznej udostępnić 28.01.2022 r. Z uwagi jednak na konieczność wykonania prac informatycznych również przez naszych klientów, planujemy wersję roboczą dokumentacji do wytworzenia oprogramowania interfejsowego udostępnić 24.01.2022 r.

Obecnie jesteśmy w trakcie testów programu Płatnik oraz korygowania na bieżąco dokumentacji technicznej. Planujemy aby program Płatnik oraz  ostateczną wersję dokumentacji technicznej udostępnić 28.01.2022 r. Z uwagi jednak na konieczność wykonania prac informatycznych również przez naszych klientów, planujemy wersję roboczą dokumentacji do wytworzenia oprogramowania interfejsowego udostępnić 24.01.2022 r.

Dokument we wcześniejszej wersji znajdujący się w KEDU będzie konwertowany do nowego formatu, w celu prezentowania, edytowania, wyliczania, weryfikowania, weryfikowania międzyformularzowego oraz drukowania.

Nie. Korekty za lata ubiegłe również na formularzu ZUS RCA.

Publikacja nowej wersji druków Z-3 i Z-3a (plików wzorów) w CRWD planowana jest w połowie br.         

To zależy od formy opodatkowania prowadzącego działalność. Przy opodatkowaniu na zasadach ogólnych podstawą wymiaru składki zdrowotnej jest kwota odpowiadająca 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w IV kw. 2021 r. (4.665,78 zł). Dla osób na ryczałcie podstawa uzależniona jest od wysokości uzyskanych w styczniu przychodów (do 60 ty. zł podstawa wynosi 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, tj. 3.732,62 zł). Natomiast dla osób stosujących kartę podatkową podstawa wymiaru to minimalne wynagrodzenie – 3.010 zł.

Podstawą wymiaru składek za pracowników jest przychód w rozumieniu przepisów ustawy o PIT. Skoro jego wysokość nie ulega zmianie to podstawa wymiaru składek nie zmienia się.

Zgłoszone do ubezpieczenia zdrowotnego powinny być osoby powołane do pełnienia funkcji za wynagrodzeniem na podstawie aktu powołania. Przez wynagrodzenie należy rozumieć przychody otrzymywane przez te osoby w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, niezależnie od źródła przychodu. Dotyczy to także prokurentów.

Nowa wersja Programu Płatnik (nowa metryka) została wdrożona 30.01.2022 r. i następnie 31.01.2022 r.

Obecnie jesteśmy w trakcie testów programu Płatnik oraz korygowania na bieżąco dokumentacji technicznej. Planujemy aby program Płatnik oraz  ostateczną wersję dokumentacji technicznej udostępnić 28.01.2022 r. Z uwagi jednak na konieczność wykonania prac informatycznych również przez naszych klientów, planujemy wersję roboczą dokumentacji do wytworzenia oprogramowania interfejsowego udostępnić 24.01.2022 r.

Zgodnie z art. 81 ust. 2h ustawy zdrowotnej, ubezpieczony, o którym mowa w ust. 2f, który przez cały poprzedni rok kalendarzowy prowadził działalność gospodarczą, i przychody z tej działalności były opodatkowane na podstawie art. 27, art. 30c lub art. 30ca ustawy o PIT lub ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, może przy określaniu miesięcznej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne przyjąć kwotę przychodów uzyskanych w poprzednim roku kalendarzowym pomniejszoną o kwotę opłaconych w poprzednim roku kalendarzowym składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów lub odliczone od dochodu, na podstawie ustawy o PIT. Tak ustaloną miesięczną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne ubezpieczony stosuje przez cały rok kalendarzowy.

Tym samym ubezpieczony, który stosuje w danym roku opodatkowanie w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, może przyjąć do ustalenia miesięcznej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne kwotę przychodów uzyskanych w poprzednim roku kalendarzowym jeśli działalność prowadził przez cały poprzedni rok kalendarzowy. Zawieszenie działalności oznacza, że do takiej osoby nie może mieć zastosowania powołany art. 81 ust. 2h ustawy zdrowotnej.

Możliwość stosowania obniżenia składki zdrowotnej do wysokości zaliczki obliczanej na zasadach obowiązujących na dzień 31.12.2021 r. dotyczy ubezpieczonych o których mowa w art. 85 ust. 1-13 ustawy zdrowotnej, a zatem dotyczy również zleceniobiorców.  

Od rozliczeń za styczeń 2022 r. obowiązują następujące terminy do przekazywania dokumentów rozliczeniowych i opłacania składek za poprzedni miesiąc:

• termin do 5 dnia każdego miesiąca- dla jednostek i zakładów budżetowych m.in. urzędów gminy, miasta – tu się nic nie zmieniło,
• termin do 15 dnia każdego miesiąca- dla płatników posiadających osobowość prawną, m.in.: spółek kapitałowych (spółek akcyjnych i spółek z o.o.), spółdzielni, stowarzyszeń, fundacji, jednostek samorządu terytorialnego, uczelni wyższych, kościołów, ZUS, ZOZ, itp.,
• termin do 20 dnia każdego miesiąca - dla pozostałych płatników składek, a więc płatników opłacających wyłącznie składki na własne ubezpieczenia (m.in. wspólników spółek), przedsiębiorców i innych podmiotów nie posiadających osobowości prawnej, które zatrudniają innych ubezpieczonych, w tym spółek osobowych (spółki: jawnej, partnerskiej, komandytowej, komandytowo-akcyjnej).

Biorąc powyższe pod uwagę należy stwierdzić, że dla płatnika jednostka samorządu terytorialnego terminem składania dokumentów i opłacania składek  za pracowników będzie termin do 15 dnia każdego miesiąca.

Nie. Składka od nowego tytułu jest naliczana od wynagrodzeń z tytułu pełnienia funkcji należnych za okres po 31.12.2021 r.

Dokument we wcześniejszej wersji znajdujący się w KEDU będzie konwertowany do nowego formatu, w celu prezentowania, edytowania, wyliczania, weryfikowania, weryfikowania międzyformularzowego oraz drukowania.   

Pracownicy młodociani (a więc ci którzy nie ukończyli 18 lat) są objęci obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego i co do zasady występuje obowiązek opłacenia za nich składki na ubezpieczenie zdrowotne. Przy czym, żeby stwierdzić konieczność jej opłacenia płatnik powinien dokonać porównania jej wysokości z kwotą hipotetycznej zaliczki na podatek.

W przypadku, gdy obliczona składka jest wyższa od kwoty hipotetycznej zaliczki na podatek (obliczonej zgodnie z przepisami ustawy o PIT w brzmieniu obowiązującym na dzień 31 grudnia 2021 r.), którą płatnik obliczałby gdyby przychód ubezpieczonego nie był zwolniony od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy o PIT, składkę obniża się do wysokości tak ustalonej kwoty hipotetycznej zaliczki.

Jeśli wyliczona od przychodu takiego pracownika składka nie jest wyższa od wyliczonej hipotetycznej kwoty zaliczki to składka jest należna w wysokości w jakiej została obliczona.

Podstawa wymiaru dla osób prowadzących działalność gospodarczą za styczeń 2022 r. jest uzależniona od formy opodatkowania.

W przypadku osób opodatkowanych na zasadach ogólnych będzie to kwota 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia  w sektorze przedsiębiorstw w IV kw. 2021 r. włącznie z wypłatami z zysku, a zatem będzie to kwota 4.665,78 zł.

W przypadku osób stosujących ryczałt od przychodów ewidencjonowanych jeśli przychody z tej działalności nie przekroczą w styczniu 60 tys. zł to podstawa ta będzie wynosiła 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia  w sektorze przedsiębiorstw w IV kw. 2021 r. włącznie z wypłatami z zysku, a zatem będzie to kwota 3.732,62 zł.

W przypadku osób stosujących kartę podatkową będzie to kwota minimalnego wynagrodzenia, a zatem 3.010 zł.

Miesięczne dokumenty rozliczeniowe ( w zakresie składki zdrowotnej) można korygować tylko do dnia złożenia wniosku o zwrot, a jeżeli wniosek nie został złożony to do 1 lipca 2024 r. ( art.81 ust.2y ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej ze  środków publicznych)

Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób współpracujących z osobami prowadzącymi działalność gospodarczą lub z osobami korzystającymi z ulgi na start stanowi kwota odpowiadająca 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku. A zatem w 2022 r. podstawą tą jest kwota 6.221,04 zł.

Wysokość podstawy wymiaru składki jest uzależniona od formy opodatkowania przychodów uzyskiwanych z działalności gospodarczej. Dla przedsiębiorców opodatkowanych na zasadach ogólnych podstawa wymiaru jest ustalana na podstawie dochodów z miesiąca bezpośrednio poprzedzającego miesiąc za który dokonywane jest rozliczenie (za wyjątkiem 01/2022, za który podstawę stanowi kwota odpowiadająca 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia  w sektorze przedsiębiorstw w IV kw. 2021 r. włącznie z wypłatami z zysku, tj. 4.665,78 zł). Czyli składka od tej kwoty wynosi 419,92 zł.

W przypadku stosowania ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych podstawa ta będzie odpowiadała kwocie 60% (3.732,62, a składka od tej kwoty 335,94 zł)  albo 100% (6.221,04 zł, a składka od tej kwoty 559,89 zł) albo 180% (11.197,87, a składka od tej kwoty 1.007,81 zł) przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia  w sektorze przedsiębiorstw w IV kw. 2021 r. Wysokość danego progu uzależniona jest od wysokości uzyskanych od początku roku przychodów z działalności gospodarczej (odpowiednio – do kwoty 60.000 zł, od 60.000 do 300.000 zł i po przekroczeniu 300.000 zł).

W przypadku stosowania karty podatkowej podstawę wymiaru składki zdrowotnej z działalności gospodarczej stanowi kwota minimalnego wynagrodzenia, tj. 3.010 zł, a składka – 270,90 zł.

Należy pamiętać, że nadal obowiązuje przepis zgodnie z którym po spełnieniu określonych warunków składka zdrowotna z działalności nie jest opłacana. Dotyczy to osób, których świadczenie emerytalne lub rentowe nie przekracza miesięcznie kwoty minimalnego wynagrodzenia, a ponadto gdy spełniony jest dodatkowy warunek: uzyskiwane przychody z działalności nie przekraczają miesięcznie 50% kwoty najniższej emerytury albo gdy osoba ta opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej.

Podstawę wymiaru miesięcznej składki na ubezpieczenie zdrowotne dla przedsiębiorców opodatkowanych na zasadach ogólnych stanowi  dochód z miesiąca poprzedzającego dany miesiąc (art. 81 ust. 2c ustawy zdrowotnej).

Zgodnie z art. 81 ust. 2c pkt 3 i 4 ustawy zdrowotnej, dochód za kolejne miesiące podlegania w danym roku ustalany jako różnica między sumą przychodów, osiągniętych od początku roku i sumą kosztów uzyskania tych przychodów poniesionych od początku roku (w rozumieniu przepisów ustawy o PIT), pomniejszany jest o sumę dochodów ustalonych za miesiące poprzedzające i o różnicę między sumą składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, zapłaconych od początku roku, a sumą składek odliczonych w poprzednich miesiącach (dochód nie jest pomniejszany o składki, które zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów).

Ustalając miesięczny dochód nie uwzględnia się przychodów osiągniętych w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej jak też poniesionych w tym okresie kosztów uzyskania (art. 81 ust. 2zd ustawy zdrowotnej).

Jeśli zawieszenie działalności nastąpiło przed danym rokiem kalendarzowym, to po wznowieniu działalności za pierwszy miesiąc podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu w danym roku składkowym (z wyłączeniem sytuacji gdy wznowienie nastąpi w styczniu 2022 r.) podstawę tą będzie stanowiła kwota minimalnego wynagrodzenia, z uwagi na brak możliwości ustalenia dochodu z miesiąca poprzedniego.

Natomiast, jeśli zawieszenie nastąpiło w trakcie danego roku i w tym samym roku następuje wznowienie działalności po 2-3 miesiącach, to podstawę wymiaru składki za pierwszy miesiąc po wznowieniu będzie stanowił dochód za miesiąc przed zawieszeniem, jeśli zawieszenie nastąpiło od 1 dnia miesiąca albo za miesiąc, w którym nastąpiło zawieszenie (do czasu zawieszenia).

Przykład
Przedsiębiorca opodatkowany na zasadach ogólnych według skali  jest zgłoszony do ubezpieczeń z tytułu prowadzonej działalności w okresie 01-03/2022. Działalność zawiesza na okres 04-05/2022. Przychody w poszczególnych miesiącach wyniosły: 01/2022 – 7.000 zł, 02/2022 – 9.000 zł, 03/2022 – 6.500 zł. Odpowiednio koszty uzyskania to: 2.500 zł, 1.500 zł, 1.500 zł. Zakładamy, że składki na ubezpieczenia społeczne zaliczone zostały do kosztów uzyskania. Ustalając podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne za 06/2022 jako dochód z poprzedniego miesiąca należy przyjąć dochód ustalony jako różnica między sumą przychodów, a sumą kosztów od początku roku, tj. 17.000 zł (22.500 zł – 5.500 zł). Po odjęciu dochodów ustalonych za poprzednie miesiące, tj. 01 i 02/2022 (4.500 zł + 7.500 zł = 12.000 zł), dochód stanowiący podstawę wymiaru składki za 06/2022 to 5.000 zł (17.000 zł – 12.000 zł).

Skoro to powołanie skutkuje nawiązanie stosunku pracy to osoba taka powinna zostać zgłoszona na ogólnych zasadach do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego jako pracownik.

W stanie prawnym obowiązującym przed 1 stycznia 2022 r. jak też po zmianach, w przypadku uzyskiwania składników przychodu, z których nie wszystkie stanowią podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne, obniżenie składki zdrowotnej, o którym mowa w art. 83 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, do wysokości zaliczki na podatek, następuje w odniesieniu do części zaliczki jaka jest obliczana od przychodów, które równocześnie stanowiły podstawę wymiaru składki.

Zapewne chodzi o różnice remanentowe? Jeśli tak, to nie są one uwzględniane przy ustalaniu dochodu stanowiącego podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne. Z tego względu, dochód do opodatkowania i dochód dla celów ustalenia podstawy wymiaru składki zdrowotnej nie muszą być tożsame – mogą się różnić między sobą.

Zmiana stanu prawnego od 13.04.2022 r.:  
Osoby prowadzące podatkową księgę przychodów i rozchodów, które dla celów podatku PIT sporządzają remanent w trakcie roku mogą uwzględniać różnice remanentowe przy obliczaniu miesięcznej składki zdrowotnej. Również przy ustalaniu rocznej podstawy obliczenia składki zdrowotnej przedsiębiorcy uwzględnią różnice remanentowe obliczane dla potrzeb podatku PIT. Pozwala to na uwzględnienie stanu remanentu sporządzonego na dzień 1 stycznia 2022 r., czyli remanentu, w którym uwzględnione były między innymi towary handlowe zakupione przed tym dniem.
W 2022 r. przedsiębiorca nie zwiększa dochodu dla celów składki zdrowotnej, jeżeli remanent końcowy będzie wyższy od remanentu początkowego.

Zgłoszone do ubezpieczenia zdrowotnego powinny być osoby powołane do pełnienia funkcji za wynagrodzeniem na podstawie aktu powołania. Przez wynagrodzenie należy rozumieć przychody otrzymywane przez te osoby w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Pozostałe osoby, wybrane do pełnienia funkcji nie podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu, chyba, że na wykonywanie tych funkcji została z nimi zawarta umowa o pracę lub umowa zlecenia/o świadczenie usług. 

Składka przez przedsiębiorcę opodatkowanego zryczałtowanym podatkiem od przychodów ewidencjonowanych jest płacona miesięcznie. Jej wysokość  jest uzależniona od tego, czy wysokość przychodów liczonych od początku roku przekroczy próg 60 tys. lub 300 tys. zł.

Zależy jak opodatkowane są przychody/dochody wspólników. Jeśli np. prowadzący działalność jest opodatkowany zryczałtowanym podatkiem ewidencjonowanym, to składka jest uzależniona od wysokości przychodu z działalności.

Jeśli przychody wspólnika nie są przychodami z działalności gospodarczej (a dochodami z udziału w zyskach spółki), wtedy opłaca składkę ryczałtową od podstawy wymiaru wynoszącej 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z IV kwartału roku poprzedniego w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku.

Dotychczasowe zasady obowiązują tylko w stosunku do stycznia 2022 r. i wyłącznie w przypadku prowadzącego działalność gospodarczą opodatkowanego na zasadach ogólnych.

Zasady ustalania wysokości składek na ubezpieczenia społeczne nie zmieniły się, z wyjątkiem finansowania składek od wypłat nieujawnionych. 

Składka powinna być obliczona i odprowadzona odrębnie od każdej formy opodatkowania.

W takim przypadku przedsiębiorca opłaca składkę od minimalnego wynagrodzenia. W 2022 r. składka wyniesie 270,90 zł (9% x 3.010 zł).

Tak. Kod tytułu ubezpieczenia dla osób powołanych do pełnienia funkcji za wynagrodzeniem to 22 50.

Wysokość podstawy wymiaru składki zdrowotnej zależy od stosowanej formy opodatkowania przychodów z działalności gospodarczej. Ulga na start odnosi się do przedsiębiorców. Natomiast podstawa wymiaru w wysokości 100% przeciętnego wynagrodzenia obowiązuje dla prowadzących pozarolniczą działalność, którzy nie uzyskują przychodów z działalności gospodarczej.

Państwowa Inspekcja Pracy.

W takim przypadku opłaca składkę od minimalnego wynagrodzenia. W 2022 r. składka wyniesie 270,90 zł (9% x 3.010 zł).

W takim przypadku opłaca składkę od minimalnego wynagrodzenia. W 2022 r. składka wyniesie 270,90 zł (9% x 3.010 zł).

W takim przypadku opłaca składkę od minimalnego wynagrodzenia. W 2022 r. składka wyniesie 270,90 zł (9% x 3.010 zł).

Sumujemy przychody od początku roku.

Tak.

Tak, jeśli przychód z tytułu pełnienia członka zarządu nie jest dla celów podatkowych przychodem ze stosunku pracy.

W rozliczeniu rocznym do podstawy wymiaru przyjmowany jest dochód za dany rok kalendarzowy, a nie suma dochodów. Ewentualne różnice zostaną zatem zniwelowane w ramach rozliczenia rocznego.

Tak, nie tylko członkowie zarządu. Także inne osoby, powołane do pełnienia funkcji za wynagrodzeniem na podstawie aktu powołania. Przez wynagrodzenie należy rozumieć przychody otrzymywane przez te osoby w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Dotyczy to także członków komisji, jeżeli zostali powołani aktem powołania i są z tego tytułu wynagradzani.

Nie będą.

Jeśli wspólnik rozlicza się z podatku dochodowego od innego źródła podatkowego, niż działalność gospodarczą (dochody z udziału w zyskach spółki), to opłaca składkę zdrowotną „zryczałtowaną” – od 100% przeciętnego wynagrodzenia z IV kwartału roku poprzedniego w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku.

Tak, zasada dotycząca konieczności opłacania składki przez emeryta prowadzącego działalność nie zmienią się. Pozostają jednak obecne wyjątki, które umożliwiają zwolnienia z tej składki. Zasady ustalania podstawy wymiaru i składki będą uzależnione od formy i podatkowania prowadzonej przez emeryta działalności.

Taka osoba podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu, jeśli uzyskuje przychód na terenie Polski i jest dla niej właściwe ustawodawstwo polskie.

Jeśli z członkiem zarządu nie podpisano umowy objętej obowiązkowymi ubezpieczeniami (np. umowy o pracę), to powinien być on zgłoszony do ubezpieczenia zdrowotnego, a od świadczenia powinna być opłacana składka.

Tak. Zaliczki na podatek od 2022 r. będą ustalane z uwzględnieniem nowej, wyższej kwoty zmniejszającej podatek, która wynika z podniesienia kwoty wolnej od podatku. Do wyliczenia składki zdrowotnej wymaganym będzie obliczenie takiej hipotetycznej zaliczki z uwzględnieniem zasad jej obliczania obowiązujących do końca 2021 r., a więc z zastosowaniem dotychczasowej kwoty zmniejszającej zaliczkę.

Zawiadomienia o wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe na rok składkowy 2022/2023 zostaną doręczone płatnikom składek na PUE 1 kwietnia 2022 r.

Sumowanie przychodów i porównanie z wysokością 60 tys. zł dotyczy osób prowadzących działalność opodatkowanym zryczałtowanym podatkiem ewidencjonowanym. Tak więc osoby stosujące ryczałt od przychodów ewidencjonowanych ustalają podstawę wymiaru składki zdrowotnej na podstawie przychodów.

Kod tytułu ubezpieczenia dla osób powołanych do pełnienia funkcji za wynagrodzeniem to 22 50.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami składka na ubezpieczenie zdrowotne jest obniżana do wysokości zaliczki na podatek dochodowy obliczonej przez płatnika w tej części, którą oblicza się od przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składki.

Składka jest zawsze ustalana jako 9% od jej podstawy. Składka (za określoną grupę ubezpieczonych, np. za pracowników) będzie porównywana z hipotetyczną zaliczką na podatek obliczaną za zasadach obowiązujących do końca 2021 r. Jeśli kwota składki będzie wyższa od tak ustalonej hipotetycznej zaliczki, wówczas składka będzie obniżana do tej kwoty.

• Opłacają składkę w zależności od formy opodatkowania:
  • jeśli na zasadach ogólnych (wg skali albo podatek liniowy) – od dochodu z poprzedniego miesiąca; jeśli w danym miesiącu nie było prowadzonej działalności – od minimalnego wynagrodzenia, w przypadku wznowienia działalności -  jeśli zawieszenie nastąpiło w trakcie danego roku – od dochodu za miesiąc przed zawieszeniem jeśli zawieszenie nastąpiło od 1 dnia miesiąca albo za miesiąc w którym nastąpiło zawieszenie (do czasu zawieszenia);
  • jeśli stosuje zryczałtowany podatek od przychodów ewidencjonowanych – od podstawy, którą stanowi odpowiedni procent przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale poprzedniego roku włącznie z wypłatami z zysku. Wysokość podstawy zależy od wysokości przychodów osiągniętych od początku roku;
  • jeśli za pomocą karty podatkowej – od minimalnego wynagrodzenia;
  • przy innym źródle podatku niż działalność gospodarcza (np. twórcy, artyści) – od 100% przeciętnego wynagrodzenia z IV kwartału roku poprzedniego w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku.”

Dochody sumuje się. Dla celów składki zdrowotnej nie występuje pojęcie straty. Jeśli zatem dochód wynosi 0, to do podstawy wymiaru składki uwzględnia się minimalne wynagrodzenie.

Pojęciowo są to dwa okresy. Jednakże z uwagi na przyjętą zasadę, że podstawę wymiaru składki dla przedsiębiorcy stosującego formę opodatkowania na zasadach ogólnych, stanowi dochód z poprzedniego miesiąca, roczna podstawa wymiaru składki za dany rok składkowy będzie pokrywała się z dochodami za dany rok podatkowy. 

Opłacają składkę w zależności od formy opodatkowania:

• jeśli na zasadach ogólnych (wg skali albo podatek liniowy) – od dochodu z poprzedniego miesiąca; jeśli w danym m-cu nie było prowadzonej działalności – od minimalnego wynagrodzenia;
• jeśli stosuje zryczałtowany podatek od przychodów ewidencjonowanych – od podstawy, którą stanowiącej odpowiedni procent przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale poprzedniego roku włącznie z wypłatami z zysku. Wysokość tej podstawy zależy od wysokości przychodów osiągniętych od początku roku;
• jeśli za pomocą karty podatkowej – od minimalnego wynagrodzenia;
• przy innym źródle podatku niż działalność gospodarcza (np. twórcy, artyści) – od 100% przeciętnego wynagrodzenia z IV kwartału roku poprzedniego w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku.

Składka powinna być naliczana na dotychczasowych zasadach. Trzeba mieć jednak na uwadze, że składka nie będzie już pomniejszana do kwoty faktycznej zaliczki (czy zaliczki jaką obliczyłby płatnik, gdyby przychód pracownika do 26 roku życia nie był zwolniony z podatku),  ale do kwoty odpowiadającej zaliczce ustalanej na zasadach obowiązujących do 31.12.2021 r. 

Sumuje się dochody. Dla celów składki zdrowotnej nie występuje pojęcie straty. Jeśli zatem dochód wynosi 0, to do podstawy wymiaru składki uwzględnia się minimalne wynagrodzenie.

Składka naliczana jest odrębnie od każdego z tych tytułów, tj. z działalności gospodarczej oraz za osobę powołaną do pełnienia funkcji za wynagrodzeniem.

Zasady wykazywania podstawy i składek w dokumentach nie zmieniły się w tym zakresie. Zwolnienie stypendiów z opodatkowania oznacza że składka na ubezpieczenie zdrowotne jest obniżana do 0 zł.

Stosowanie zasad z 2021 r. oznacza, że kwotę takiej zaliczki płatnik będzie obliczał z zastosowaniem kwoty zmniejszającej podatek w 2021 r. tj. 43,76 zł.

Zasady naliczenia składki zdrowotnej pracowników zatrudnionych na kilka umów o pracę nie zmieniają się.

Nie. Podstawę wymiaru składki zdrowotnej osoby rozliczającej się z podatku liniowego za styczeń 2022 r. ustalamy na zasadach obowiązujących do 31.12.2021 r., tj. „zryczałtowaną” – od 75% przeciętnego wynagrodzenia z IV kwartału roku poprzedniego w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku.

Składka za luty – na podstawie dochodu ze stycznia.

Kod tytułu ubezpieczenia dla osób powołanych do pełnienia funkcji za wynagrodzeniem to 22 50.

Osobę powołaną należy zgłosić w terminie 7 dni od powstania obowiązku ubezpieczenia, czyli 7 dni od dnia powołania do pełnienia funkcji. Osoby, które były powołane przed 1.01.2022 r. powinny zostać zgłoszone do ubezpieczenia od tej daty.

Jeżeli ubezpieczony prowadzi więcej niż jedną działalność z której uzyskuje dochody opodatkowane jako dochody z działalności gospodarczej, to składka jest ustalana od sumy dochodów. 

Należy zwrócić uwagę, że płatnicy którzy są zobowiązani do przekazywania dokumentów do ZUS elektronicznie, a więc jeśli zgłaszają do ubezpieczeń ponad 5 ubezpieczonych, już dziś mają obowiązek utworzenia profilu informacyjnego w systemie teleinformatycznym ZUS (PUE). Obowiązek taki nakłada na nich ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Zgodnie z przepisami prawa [1] korekta podstawy wymiaru składek i należnej składki na ubezpieczenie zdrowotne wykazywanych w dokumentach rozliczeniowych za poszczególne miesiące danego roku składkowego może być składana do ZUS nie później niż do końca drugiego miesiąca, licząc od upływu terminu do złożenia zeznania podatkowego [2] za ten rok kalendarzowy.

Zeznanie, o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym, podatnik obowiązany jest złożyć do urzędu skarbowego w terminie od 15 lutego lub do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym (w zależności od formy opłacanego podatku). Zeznania złożone przed początkiem terminu uznaje się za złożone w dniu 15 lutego roku następującego po roku podatkowym.

Zatem korekta podstawy wymiaru składek i należnej składki na ubezpieczenie zdrowotne może być do ZUS złożona najpóźniej do 30 czerwca następnego roku.

Wniosek o zwrot nadpłaty składki na ubezpieczenie zdrowotne można złożyć w terminie
od 15 lutego do 31 maja [3]. Wnioski złożone po tym terminie nie będą rozpatrywane [4]. Pierwszy wniosek o zwrot będzie można złożyć w roku 2023 za rok 2022.

Podstawa prawna

[1] art. 81 ust. 2y ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1285 z późn. zm.) zmienianej ustawą tzw. Polski Ład

[2] o którym mowa w art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych

[3] Art. 81 ust 2n ustawy wskazanej w przypisie [1]

[4] Art. 81 ust 2o ww. ustawy.

Za okres od stycznia 2022 r. osoby prowadzące działalność gospodarczą, które opłacają składki na własne ubezpieczenia lub osoby z nimi współpracujące, mają obowiązek comiesięcznego przekazywania dokumentów rozliczeniowych do ZUS. Dotyczy to wszystkich osób, bez względu na wskazaną formę opodatkowania [1].

Podstawa prawna

[1] Art. 47 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423 z późn. zm.) zmienianej ustawą tzw. Polski Ład.

Deklaracje PIT są poza gestią ZUS.

Prace nad rozporządzeniem [1] prowadzone są w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej. ZUS udostępni wzory nowych dokumentów ZUS DRA i ZUS RCA po opublikowaniu rozporządzenia.

[1] Rozporządzenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej zmieniającego rozporządzenie w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika składek, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, raportów informacyjnych, oświadczeń o zamiarze przekazania raportów informacyjnych, informacji o zawartych umowach o dzieło oraz innych dokumentów.

Dokument ZUS RZA przestanie obowiązywać począwszy od dokumentów rozliczeniowych składanych za styczeń 2022 r. Składka zdrowotna będzie wykazywana na dokumencie ZUS RCA. Dotyczy to również korekt za okresy rozliczeniowe sprzed stycznia 2022 r.

Nowe oprogramowanie będzie udostępnione pod koniec stycznia 2022 r. Dokumenty rozliczeniowe za styczeń składane w lutym 2022 r. będą składane na nowych zasadach z nowej wersji programu Płatnik bez względu na obowiązujący termin rozliczania i opłacania składek.

Forma opodatkowania a tym samym zasady ustalania podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne nie jest czynnikiem wpływającym na zwolnienie z comiesięcznego obowiązku składania dokumentów rozliczeniowych.

Nie ma także znaczenia, że płatnik zadeklaruje ustalanie podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne na podstawie przychodów uzyskanych w poprzednim roku kalendarzowym (dla przedsiębiorców opodatkowanych ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych).

Wszyscy przedsiębiorcy, którzy na mocy przepisów, które obowiązują do końca 2021 r., są zwolnieni z comiesięcznego składania dokumentów rozliczeniowych będą obowiązani począwszy od stycznia 2022 r. do ich składania, nawet jeśli opłacają składkę wyłącznie za siebie.

Z obowiązku tego zwolnieni będą jedynie [1]:    

• duchowni,
• osoby składający dokumenty za nianie,
• osoby, które podlegają dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym na podstawie art. 7 ustawy o sus.

Podstawa prawna

[1] Art. 47 ust. 2c ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423 z późn. zm.) zmienianej ustawą tzw. Polski Ład.

Spółki kapitałowe nie będą musiały wypełniać ZUS DRA oraz ZUS RCA w polach dotyczących osiąganych dochodów. Spółki te są płatnikiem składek za zatrudnionych w tej spółce ubezpieczonych (np. pracowników, czy zleceniobiorców).

Wspólnicy spółek kapitałowych, jako osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, samodzielnie opłacają składki na własne ubezpieczenia i zobowiązani są do ustalania podstawy wymiaru na ubezpieczenie zdrowotne i obliczania wysokości należnej składki według nowych zasad [1]. Tym samym nowe pola w ZUS DRA i ZUS RCA będą obowiązani wypełnić płatnicy, którzy ustalają składkę zdrowotną na własne ubezpieczenia.

Podstawa prawna

[1] Art. 81 ust. 2 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1285 z późn. zm.) zmienianej ustawą tzw. Polski Ład.

Zmiany w dokumentach nie wpłyną na sposób wypełniania dokumentów ZUS DRA i ZUS RCA za pracowników oraz zleceniobiorców.

Dokument ZUS RZA przestanie obowiązywać począwszy od dokumentów za styczeń 2022 r. Dokument ten będzie niedostępny dla wszystkich płatników składek.

Dokumenty rozliczeniowe za okres 1999-2021 r. będzie można korygować wyłącznie do 1 stycznia 2024 r. [1]. Dokumenty rozliczeniowe za okres od stycznia 2022 r. będzie można korygować przez okres 5. lat.[2].

Podstawa prawna

[1] Art. 11 ustawy z 3 września 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1621).

[2] Art. 48d ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423 z późn. zm.).

Nie, dokument ZUS ZZA pozostanie. W dalszym ciągu osoby, które będą podlegały tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu, będą zgłaszały się na dokumencie ZUS ZZA.

Terminy ustalone w przepisach prawa [1] dotyczą składania dokumentów rozliczeniowych i opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i na ubezpieczenie zdrowotne. Termin opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne jest ten sam.

Od składek należnych za styczeń 2022r. będą obowiązywały następujące terminy do przekazywania dokumentów rozliczeniowych i opłacania składek:

• termin do 5 dnia każdego miesiąca – dla jednostek i zakładów budżetowych,
• termin do 15 dnia każdego miesiąca – dla płatników posiadających osobowość prawną, m.in.: spółki kapitałowe (spółki akcyjne i spółki z o.o.), spółdzielnie, stowarzyszenia, fundacje, jednostki samorządu terytorialnego (urzędy gminy, miasta), uczelnie wyższe, kościoły, ZUS, ZOZ, itp.,
• termin do 20 dnia każdego miesiąca – dla pozostałych płatników składek.

Podstawa prawna

[1] Art. 47 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423 z późn. zm.) zmienianej ustawą tzw. Polski Ład.

Tak, dokument ZUS RZA nie będzie używany począwszy od dokumentów rozliczeniowych za styczeń 2022 r. składanych w lutym 2022 r.

Zasady składania dokumentów nie ulegają zmianie. Płatnicy, którzy rozliczają składki za nie więcej niż 5 osób, nadal będą mogli składać dokumenty w formie papierowej. Mogą także już teraz korzystać z formy elektronicznej przekazywania dokumentów do ZUS, np. z wykorzystaniem e-Płatnika dostępnego na PUE ZUS.

Ostanie klonowanie dokumentów ZUS DRA będzie dotyczyło grudnia 2021 r. Nadal będą klonowane dokumenty za:

• duchownych,
• osoby składające dokumenty za nianie,
• osoby, które podlegają dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym na podstawie art. 7 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Podstawa prawna:

Art. 47 ust. 2c ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423 z późn. zm.) zmienianej ustawą tzw.  Polski Ład.

Dokument ZUS RZA przestanie obowiązywać począwszy od dokumentów rozliczeniowych składanych za styczeń 2022 r. Dokument ten będzie niedostępny dla wszystkich płatników składek. Rozliczenie składki zdrowotnej będzie następowało w dokumencie ZUS RCA. W dalszym ciągu osoby, które będą podlegały tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu, będą zgłaszane na dokumencie ZUS ZZA.

ZUS realizuje zadania zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Tak jak zostało to wskazane
w pytaniu, zgodnie z art. 81 ust 2zc [1], który dotyczy płatników opodatkowanych według zasad ogólnych lub podatkiem zryczałtowanym, ZUS z urzędu ustali podstawę wymiaru składki w kwocie minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w dniu 1 stycznia danego roku, w sytuacji gdy przedsiębiorca nie przekaże informacji o miesięcznym przychodzie lub dochodzie z działalności gospodarczej, a więc nie przekaże do ZUS za dany miesiąc dokumentów rozliczeniowych, w których ustali podstawę wymiaru i składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Wynika to wprost z przepisów ustawy.

Płatnik składek [2] ma prawo złożyć korektę podstawy wymiaru składki i należnej składki na ubezpieczenie zdrowotne wykazywanych w dokumentach rozliczeniowych za poszczególne miesiące danego roku składkowego do ZUS nie później niż do końca drugiego miesiąca, licząc od upływu terminu do złożenia zeznania podatkowego [3] za dany rok kalendarzowy. 

Zeznanie, o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym, podatnik obowiązany jest (w zależności od formy opodatkowania) złożyć do urzędu skarbowego (US) w terminie od 15 lutego do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym. Zeznania złożone przed początkiem terminu uznaje się za złożone w dniu 15 lutego roku następującego po roku podatkowym.

Zatem korekta podstawy wymiaru i należnej składki na ubezpieczenie zdrowotne może być do ZUS złożona najpóźniej do 30 czerwca następnego roku.

Jeżeli po upływie terminu na złożenie korekty dokumentów (po 30 czerwca), ZUS stwierdzi, że nie została przez płatnika złożona korekta ustalonej przez ZUS z urzędu podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne, kwota tej podstawy będzie mogła być zmieniona wyłącznie w wyniku kontroli lub w przypadku przekazania danych przez KAS lub US (art. 81 ust 2zc).

W sytuacji, gdy po 30 czerwca ZUS stwierdzi, że należna składka na ubezpieczenie zdrowotne ustalona od rocznej podstawy wymiaru będzie wyższa od sumy składek rozliczonych za poszczególne miesiące danego roku kalendarzowego, to powstałą różnicę ZUS przypisze do grudnia lub ostatniego miesiąca podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu w danym roku kalendarzowym albo do stycznia lub ostatniego miesiąca podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu w ramach roku składkowego [4].

Przykład 1:

Płatnik opodatkowany na zasadach ogólnych nie przekazał za sierpień 2022 r. dokumentów rozliczeniowych, co oznacza że nie ustalił na ten miesiąc podstawy wymiaru i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

ZUS zgodnie z przepisami ustalił za sierpień 2022 r. podstawę wymiaru w kwocie minimalnego wynagrodzenia i składkę od tak ustalonej podstawy.

Jeżeli płatnik w maju 2023 r. złoży do ZUS dokumenty rozliczeniowe za sierpień 2022 r. to ZUS uwzględni je w rozliczeniu rocznym. Został tu zachowany termin przekazania danych rozliczeniowych do 30 czerwca 2023 r.

Przykład 2:

Płatnik opodatkowany na zasadach ogólnych nie przekazał za sierpień 2022 r. dokumentów rozliczeniowych, co oznacza że nie ustalił za ten miesiąc podstawy wymiaru i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

ZUS zgodnie z przepisami ustalił za sierpień 2022 r. podstawę wymiaru na ubezpieczenie zdrowotne
w kwocie minimalnego wynagrodzenia i składkę od tak ustalonej podstawy.

Płatnik nie złożył do 30 czerwca 2023 r. dokumentów rozliczeniowych za sierpień 2022 r., czyli nie przekazał informacji o podstawie wymiaru na ubezpieczenie zdrowotne i należnej składce. Tym samym do rozliczenia będzie brana pod uwagę wyłącznie podstawa ustalona przez ZUS w kwocie minimalnego wynagrodzenia.

Kwota ta będzie mogła ulec zmianie wyłącznie w wyniku ustaleń kontroli lub na podstawie danych otrzymanych przez ZUS z KAS lub z urzędu skarbowego.

Podstawa prawna

[1] Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1285, z późn. zm.) zmieniana ustawą z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2105).

[2] Art. 81 ust. 2y ustawy wskazanej w przypisie [1]

[3] o którym mowa w art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych

[4] Art. 81 ust. 2zb ustawy wskazanej w przypisie [1]

Termin dla osoby wskazanej w art. 21 ust. 2 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, do złożenia zeznania podatkowego upływa
w lutym. Odrębną kwestią jest natomiast rozliczenie i dopłata różnicy składki na ubezpieczenie zdrowotne za poprzedni rok składkowy. Dopłatę wynikającą z tego rozliczenia należy wykazać
w dokumentach rozliczeniowych składanych za luty w terminie do 20 marca. W tym samym terminie, tj. łącznie z bieżącą składką za ten miesiąc należy dokonać dopłaty [1].

Podstawa prawna

[1] Art. 81 ust. 2j, 2k i 2l ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1285, z późn. zm.) zmienianej ustawą
 z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2105).

ZUS ma obowiązek realizować zadania zgodnie z przepisami prawa [1]. Przepisy stanowią [2], że zwrot kwoty stanowiącej różnicę między sumą wpłaconych za poszczególne miesiące roku kalendarzowego (przy ryczałcie ewidencjonowanym) lub składkowego (przy zasadach ogólnych) składek na ubezpieczenie zdrowotne, a roczną składką na to ubezpieczenie ustalone od rocznej podstawy następuje wyłącznie na wniosek składany w formie elektronicznej. Przepisy nie przewidują zwrotu nadpłaconej składki na ubezpieczenie zdrowotne przez ZUS z urzędu.

Wniosek o zwrot nadpłaty składki zdrowotnej może być złożony w okresie od 15 lutego do 31 maja. Wnioski złożone po tym terminie nie będą rozpatrywane [3]. Pierwszy wniosek o zwrot będzie można złożyć w roku 2023 za rok 2022.

Podstawa prawna:

[1] Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1285, z późn. zm.) zmienianej ustawą z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2105).

[2] Art. 81 ust. 2m ustawy wskazanej w przypisie [1]

[3] art. 81 ust 2o ustawy wskazanej w przypisie [1]

Korekta podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne i należnej kwoty składki
na to ubezpieczenie może być złożona do ZUS najpóźniej do 30 czerwca następnego roku [1].

ZUS dokonuje zwrotu wyłącznie na wniosek, w terminie trzech miesięcy od upływu terminu na złożenie zeznania podatkowego, o którym mowa w art. 45 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tj. okres trzech miesięcy liczony jest od 1 maja danego roku) i upływa 31 lipca [2]. Oznacza to, że ZUS będzie zwracał nadpłaty po upływie terminu na korygowanie podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne za dany rok, tj. po 30 czerwca. W przypadku zwrotu, dokonane rozliczenie rocznej podstawy wymiaru i należnych składek na ubezpieczenie zdrowotne uznaje się za ostateczne [3]. Nie jest w takim zakresie wydawana decyzja administracyjna. Tylko w przypadku odmowy zwrotu ZUS wyda decyzję, od której będzie przysługiwało odwołanie do właściwego sądu [4].

W przypadku, gdy w wyniku korekty zeznania podatkowego w US, dokonany wcześniej zwrot nadpłaty będzie wyższy od faktycznie należnego, to ZUS będzie prowadził postępowanie administracyjne w spawie zwrotu nienależnych składek [5]. Postępowanie będzie prowadzone w trybie KPA. A po jego zakończeniu i ustaleniu, że należy dopłacić składki, ZUS dopisze je do rozliczenia za grudzień lub za styczeń roku składkowego (w zależności od formy opodatkowania) lub za ostatni miesiąc podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu. ZUS ma obowiązek dochodzić nieopłaconych a należnych składek.

Podstawa prawna

[1] Art. 81 ust. 2y ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1285, z późn. zm.) zmienianej ustawą z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2105).

[2] Art. 81 ust. 2s ustawy wskazanej w przypisie [1]

[3] Art. 81 ust. 2r ustawy wskazanej w przypisie [1]

[4] Art. 81 ust. 2u ustawy wskazanej w przypisie [1]

[5] Art. 81 ust 2x ww. ustawy wskazanej w przypisie [1]

W związku ze zmianami podstawy wymiaru składki zdrowotnej za osoby prowadzące pozarolniczą działalność od stycznia 2022 r., zmianie ulegną wzory dokumentów rozliczeniowych ZUS DRA i ZUS RCA. W dokumentach tych przedsiębiorcy będą podawali dodatkowe informacje, m.in. formę opodatkowania w danym miesiącu, przychód lub dochód. Dla każdej formy opodatkowania będą przewidziane odpowiednie pola.

Wprowadzone regulacje nie powodują jednak zmian w zakresie zasad składania dokumentów rozliczeniowych. Płatnik, który prowadzi kilka działalności nadal będzie rozliczał się na dotychczasowych zasadach.

Jeśli opłaca składki wyłącznie na własne ubezpieczenia to ustaloną podstawę na ubezpieczenie zdrowotne dla każdej działalności i naliczoną składkę (uwzględniając każda formę opodatkowania) wykaże w ZUS DRA. W przypadku rozliczania składek także za innych ubezpieczonych, ustaloną za siebie podstawę na ubezpieczenie zdrowotne dla każdej działalności i naliczoną składkę wykaże w raporcie imiennym ZUS RCA, dołączonym do ZUS DRA razem z raportami za innych ubezpieczonych. Przy czym, nie będzie konieczności dołączania osobnych ZUS RCA dla każdej działalności odrębnie. Rozliczenie nastąpi w jednym raporcie ZUS RCA za przedsiębiorcę.

Dla spółek z o.o. (w tym jednoosobowej z o.o.) terminem przekazywania dokumentów rozliczeniowych oraz opłacania składek jest 15 dzień każdego następnego miesiąca.

W przypadku spółek komandytowych jest to termin do 20 dnia każdego miesiąca.

Jeśli pytanie nawiązuje do programu automatyzacji rozliczeń, to obecnie zmiany przedstawiane w trakcie majowego spotkania zostały wstrzymane w związku z wdrożeniem Polskiego Ładu. O ich ponownym uruchomieniu będziemy na bieżąco Państwa informować.

Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne ustalana będzie na podstawie przychodu lub dochodu z poprzedniego miesiąca. Ważne jest, że przesunięcie to pozwala na skorelowanie terminu na opłacenie składek do ZUS z terminem, który obowiązuje przy rozliczeniu się z urzędem skarbowym (tj.  do 20 dnia miesiąca). Daje to gwarancję, że przedsiębiorca będzie już miał ustalony  przychód/dochód za poprzedni miesiąc.

Zmiany terminów dotyczą składania dokumentów rozliczeniowych oraz opłacania składek na wszystkie ubezpieczenia i fundusze, na które płatnik zobowiązany jest opłacać składki do ZUS [1].

[1] Art. 47 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423 z późn. zm.) zmienianej ustawą tzw. Polski Ład.

Termin „20” oznaczany będzie kodem 6. Specyfikacja wejścia wyjścia do Programu Płatnik zostanie udostępniona po wejściu w życie rozporządzenia i przygotowaniu zmian.

Za pracowników zawsze należało rozliczać składki w raporcie ZUS RCA. Dokument ZUS RZA (mógł być składany za ubezpieczonych, którzy podlegali tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu (np. za zleceniobiorców, którzy równocześnie mieli inny tytuł do ubezpieczeń społecznych). Raport ZUS RZA przestanie obowiązywać za okres od stycznia 2022 r. Dokumenty za grudzień 2021 r. będą jeszcze składane według starych zasad. W dokumentach z rozliczeniem należnych składek za styczeń 2022 r., składka zdrowotna będzie wykazywana na dokumencie ZUS RCA. Również korekty dotyczące okresów rozliczeniowych sprzed stycznia 2022 r. , za które zostały przekazane raporty ZUS RZA, będą składane na raportach ZUS RCA.

Od rozliczeń za styczeń 2022 r. obowiązują następujące terminy do przekazywania dokumentów rozliczeniowych i opłacania składek za poprzedni miesiąc:

• do 5. dnia każdego miesiąca – dla jednostek i zakładów budżetowych, m.in. urzędów gminy, miasta,
• do 15. dnia każdego miesiąca – dla płatników posiadających osobowość prawną, m.in.: spółek kapitałowych (spółek akcyjnych i spółek z o.o.), spółdzielni, stowarzyszeń, fundacji, jednostek samorządu terytorialnego, uczelni wyższych, Kościołów, ZUS, ZOZ, itp.,
• do 20. dnia każdego miesiąca – dla pozostałych płatników składek, a więc płatników opłacających wyłącznie składki na własne, ubezpieczenia (wspólników spółek), przedsiębiorców i innych podmiotów nie posiadających osobowości prawnej, które zatrudniają innych ubezpieczonych, w tym spółek osobowych (tj. spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej, komandytowo-akcyjnej).

Oznacza to, że wspólnik spółki cywilnej, jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki partnerskiej, komandytowej lub prostej spółki akcyjnej za okres od stycznia 2022 r. będzie zobowiązany do rozliczania i opłacania składek na własne ubezpieczenia w terminie do 20. dnia każdego miesiąca.

Wspólnicy tych spółek są odrębnymi płatnikami na własne ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne. Jako płatnicy składek są za okres od stycznia 2022 r. zobowiązani do ustalania podstawy wymiaru i składki na własne ubezpieczenie zdrowotne na nowych zasadach w zależności od obowiązującej ich formy opodatkowania, co koreluje z nowymi regulacjami prawnymi, które ustaliły termin do 20. dnia miesiąca.

Odrębny termin opłacania składek, niż jej wspólnik, może mieć spółka za zatrudnionych w niej pracowników czy zleceniobiorców. Zależy to od tego, czy spółka posiada osobowość prawną czy nie.

I tak spółka:

• kapitałowa (prosta akcyjna, akcyjna, z ograniczoną odpowiedzialnością w tym jednoosobowa z o.o.) będzie miała termin do 15. dnia miesiąca, ze względu na to, że posiada osobowość prawną,
• cywilna, osobowa (jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna) będzie miała termin do 20. dnia miesiąca, gdyż nie posiada osobowości prawnej.  

Jeżeli spółka dotychczas nie zgłaszała ubezpieczonych i nie rozliczała składek, a od stycznia 2022 r. będzie miała obowiązek zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego i odprowadzania składki za wspólników,  którzy spełniają warunki jako powołani do pełnienia funkcji na mocy akty powołania i pobierają z tego tytułu wynagrodzenie, to będzie zobowiązana do zgłoszenia siebie jako płatnika składek [1] na dokumencie ZUS ZPA.

[1] Art. 43 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423 z późn. zm.).

Wniosek o zwrot nadpłaty składki na ubezpieczenie zdrowotne można złożyć w terminie od 15 lutego do 31 maja [1]. Wnioski złożone po tym terminie nie będą rozpatrywane [2]. Pierwszy wniosek o zwrot będzie można złożyć w roku 2023 za rok 2022.

[1] Art. 81 ust 2n ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1285 z późn. zm.) zmienianej ustawą tzw. „polski ład”.

[2] Art. 81 ust 2o ww. ustawy.

Przepisy prawa wskazują na rozliczenie dopłaty składki na ubezpieczenie zdrowotne za ubiegły rok w dokumentach rozliczeniowych składanych za kwiecień bieżącego roku. Jeżeli płatnik opłaci należne składki w terminie, tj. do 20 maja 2024 r., to odsetki za zwłokę nie będą należne.

Składki należne za grudzień 2021 r. należy rozliczyć i opłacić w terminie do 10 stycznia 2022 r., tj. na dotychczasowych zasadach. Nowy termin do przekazywania dokumentów rozliczeniowych i opłacania składek – do 20 dnia następnego miesiąca, będzie obowiązywał począwszy od składek należnych za styczeń 2022 r. [1]

[1] Art. 47 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423 z późn. zm.) zmienianej ustawą tzw. „Polski Ład”.

Wniosek o zwrot nadpłaty składki na ubezpieczenie zdrowotne (wniosek RZS-R) za rok 2023 płatnik może złożyć najpóźniej do 3 czerwca 2024 r. [1]. Wnioski złożone po tym terminie nie będą rozpatrywane [2].

Jeżeli po korekcie rozliczenia rocznego powstanie nadpłata, zostanie ona rozliczona na koncie płatnika składek. Jeśli po tym rozliczeniu na koncie nadal będzie nadpłata, płatnik może złożyć wniosek o jej zwrot (wniosek RZS-P) na zasadach ogólnych [3].

Podstawa prawna:

[1] Art. 81 ust. 2n ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 146).

[2] Art. 81 ust. 2o ustawy wskazanej w przypisie [1].

[3] Art. 24 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2024 r. poz. 497).

Przepisy ustawy o sus [1] zobowiązują płatników składek do złożenia kompletu dokumentów rozliczeniowych oraz opłacenia należnych składek w określonych terminach, przez wskazane grupy płatników składek. Są to terminy maksymalne, których dotrzymanie gwarantuje brak odsetek za zwłokę. Przepisy nie zabraniają opłacenia składek z wyprzedzeniem, np. za grudzień 2021 r. w grudniu 2021 r. Muszą zostać jednak uregulowane wszystkie należne składki, do który opłacania jest zobowiązany płatnik składek, tj. na wszystkie ubezpieczenia i fundusze a nie tylko na samo ubezpieczenie zdrowotne, jedną wpłatą na nadany płatnikowi indywidualny numer rachunku składkowego NRS. Dokumenty rozliczeniowe mogą zostać złożone po opłaceniu składek, jednak nie później niż w ustawowym terminie, tj. w przypadku dokumentów za grudzień 2021 r. najpóźniej do 5., 10. lub 15. stycznia 2022 r.

Rozliczenie wpłaty na składki za grudzień 2021 r., nastąpi na podstawie złożonych przez płatnika dokumentów rozliczeniowych, jednak pod warunkiem, że nie występowały nieopłacone należności za okresy wcześniejsze. W takim przypadku w pierwszej kolejności z wpłaty zostaną rozliczone wcześniejsze należności, a różnica w składkach za grudzień będzie musiała zostać dopłacona.

[1] Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423 z późn. zm.).

Zasady odliczenia składki zdrowotnej od podatku należy skonsultować z organem podatkowym.

Stratę należy liczyć jako brak dochodu, co oznacza, że powinien być on wykazany w kwocie 0, a w konsekwencji podstawą wymiaru składki zdrowotnej będzie kwota minimalnego wynagrodzenia (w 2022 r. 3.010 zł).

W przypadku, gdy w trakcie miesiąca osoba traci prawo do korzystania z ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych i zacznie się rozliczać podatkiem na zasadach ogólnych, wówczas będzie zobowiązana do opłacania odrębnej składki od podstaw wymiaru ustalonych dla każdej formy opodatkowania.

Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne dla osoby korzystającej z „ulgi na start” uzależniona będzie od stosowanej formy opodatkowania.

W świetle przepisów obowiązujących od 1 stycznia 2022 r. jeśli przychody wspólników spółek osobowych nie są kwalifikowane jako przychody z działalności gospodarczej wówczas podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne stanowić będzie 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale. Wówczas dla celów opłacania składki zdrowotnej są osobami, o których mowa w art. 81 ust. 2za ustawy zdrowotnej, czyli pozostałymi osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą wymienionymi w art. 8 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Jeżeli przychody uzyskiwane przez taką osobę zarówno z indywidualnej działalności gospodarczej jak i uczestnictwa w spółkach cywilnych będą dla celów podatkowych traktowane jako przychody z działalności gospodarczej to miesięczna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne będzie uzależniona od zastosowanej formy opodatkowania. Jeśli będą to zasady ogólne wówczas składka będzie opłacana od sumy dochodów, a jeśli ryczałt od przychodów ewidencjonowanych to do limitów przychodów, od których uzależniona jest wysokość podstawy wymiaru składki, przyjmuje się sumę przychodów. W przypadku gdyby w odniesieniu do poszczególnych działalności przedsiębiorca stosował różne formy opodatkowania, to składka na ubezpieczenie zdrowotne powinna być obliczona odrębnie od każdej z form opodatkowania.

Obowiązek opłacenia składki „od każdej spółki” (od zryczałtowanej podstawy wynoszącej 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale) dotyczy tylko tych przypadków, w których dana osoba nie prowadzi działalności gospodarczej (nie uzyskuje przychodów, które dla celów podatkowych traktowane są jako przychody z działalności gospodarczej), a jej działalność sprowadza się do uczestnictwa w spółkach z których uzyskuje przychody, które nie są zaliczane do przychodów z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów podatkowych.

Osoba prowadząca tzw. działalność nierejestrową nie jest osobą prowadzącą pozarolniczą działalność w rozumieniu przepisów ustawy zdrowotnej. Czyli nie podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu z tej działalności. Pytanie zdaje się jednak odnosić do osoby prowadzącej działalność gospodarczą. A jeśli tak, to w sytuacji, gdy osoba prowadząca działalność gospodarczą uzyskuje przychody w wysokości nie wyższej niż 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz opłaca od tych przychodów podatek dochodowy w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, a równocześnie pozostaje w stosunku pracy, z którego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne nie przekracza kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę wówczas zwolniona jest z obowiązku opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Minimalna podstawa wymiaru miesięcznej składki na ubezpieczenie zdrowotne dla osoby opodatkowanej podatkiem liniowym nie może być niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w pierwszym dniu roku składkowego. Ponieważ rok składkowy obowiązuje od 1 lutego 2022 r. do 31 stycznia 2023 r. tym samym obowiązującą podstawą za styczeń 2023 r. będzie kwota minimalnego wynagrodzenia ogłoszonego na dzień 1 stycznia 2022 r.

Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego dotyczy wszystkich osób powołanych do pełnienia funkcji na podstawie aktu powołania i otrzymujących z tego tytułu wynagrodzenie. Podstawę wymiaru składki tych osób stanowi kwota pobieranego wynagrodzenia z tytułu powołania do pełnienia funkcji niezależnie od jego wysokości.     

Prowadzący działalność gospodarczą stosujący w danym roku opodatkowanie w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych dla celów ustalenia wysokości miesięcznej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne może przyjąć kwotę przychodów uzyskanych w poprzednim roku kalendarzowym (pomniejszoną o składki na ubezpieczenia społeczne jeśli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania) jeśli przez cały poprzedni rok kalendarzowy prowadził działalność gospodarczą. Ustalona podstawa wymiaru składki w oparciu o kwotę przychodów z ubiegłego roku musi być stosowana przez cały rok niezależnie od faktycznych przychodów uzyskiwanych w bieżącym roku.

Możliwość odniesienia się do przychodów z poprzedniego roku służy wyłącznie do ustalenia miesięcznej podstawy wymiaru składki. Po zakończeniu roku przedsiębiorca będzie dokonywał rozliczenia rocznego składki. Należna składka za dany rok będzie ustalana na podstawie faktycznej wysokości osiągniętych za ten rok przychodów, tj. w zależności od ich wysokości będzie obliczana od podstawy wymiaru, którą będzie iloczyn liczby miesięcy i określonej stawki procentowej kwoty przeciętnego wynagrodzenia ustalonej dla danej wysokości przychodu. W konsekwencji może się okazać w rozliczeniu rocznym, że suma miesięcznych składek opłaconych za dany rok kalendarzowy może być wyższa, równa lub niższa od należnej za dany rok składki.

Zgodnie z art. 33 ust. 3 ustawy o komornikach sądowych do komornika stosuje się przepisy ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, dotyczące osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą.

Tym samym wysokość podstawy wymiaru składki zdrowotnej za komornika należy ustalać w  ścisłym powiązaniu z ich formą opodatkowania oraz wysokością uzyskiwanych dochodów, które dla celów podatkowych traktowane są jako dochody z działalności gospodarczej.

Osoba, która pracuje w Wielkiej Brytanii i jednocześnie prowadzi jednoosobowa działalność gospodarczą w Polsce nadal podlega ustawodawstwu brytyjskiemu, a zatem nie podlega ubezpieczeniom w Polsce.

Jeśli przychody osoby wykonującej wolny zawód dla celów podatkowych traktowane są jako przychody z działalności gospodarczej to miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne będzie uzależniona od formy opodatkowania tej osoby. Radcowie prawni jak i notariusze w  zakresie prowadzonej działalności są traktowani jako osoby prowadzące działalność gospodarczą i podlegają wpisowi do CEiDG. Oznacza to, że dla celów ubezpieczenia zdrowotnego są traktowani jako osoby prowadzące działalność gospodarczą.

Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne za styczeń 2022 r. dla przedsiębiorców opodatkowanych na zasadach ogólnych wg skali lub podatkiem liniowym będzie stanowiła kwota odpowiadająca 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale 2021 roku, włącznie z wypłatami z zysku. Składka powinna być obliczona w wysokości 9%.

Zgłoszone do ubezpieczenia zdrowotnego powinny być osoby powołane do pełnienia funkcji za wynagrodzeniem na podstawie aktu powołania. Przez wynagrodzenie należy rozumieć przychody otrzymywane przez te osoby w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, niezależnie od źródła przychodów.

Pozostałe osoby, wybrane do pełnienia funkcji nie podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu, chyba że na wykonywanie tych funkcji została z nimi zawarta umowa o pracę lub umowa zlecenia/o świadczenie usług. 

Przedsiębiorcy opodatkowani na zasadach ogólnych nie dokonują rozliczenia rocznego w dokumentach rozliczeniowych za 02/2023, tylko „ryczałtowcy”.

Przykład:

Przedsiębiorca uzyskujący przychody z działalności gospodarczej opodatkowane wg zasad ogólnych (skala podatkowa). W styczniu 2022 r. jego przychody wyniosły 0 zł (koszty 10.000 zł), w lutym 5.000 zł (koszty 10.000 zł), w marcu 10.000 zł (koszty 10.000 zł), w kwietniu 30.000 zł (koszty 10.000 zł), w maju 40.000 zł (koszty 10.000 zł). Przyjmijmy, że opłacane składki na ubezpieczenia społeczne za wskazane miesiące zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów. Łącznie przychody to 85.000 zł, natomiast koszty to 50.000 zł.

Podstawa wymiaru składki zdrowotnej wynosi:

• za styczeń – jest obliczana na zasadach obowiązujących w grudniu 2021 roku, czyli podstawę stanowi 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale,
• za luty – jest to kwota minimalnego wynagrodzenia, tj. 3.010 zł, gdyż dochód za styczeń wynosi 0 zł (zgodnie z wyliczeniem 0 zł – 10.000 zł = - 10.000 zł),
• za marzec – jest to kwota minimalnego wynagrodzenia, tj. 3.010 zł, gdyż dochód za luty wynosi 0 zł (ustalony w następujący sposób – suma przychodów za styczeń i luty minus suma kosztów za te miesiące minus dochód za miesiące poprzednie, czyli (0 zł + 5.000 zł) – (10.000 zł + 10.000 zł) – 0 zł = - 15.000 zł),
• za kwiecień – jest to kwota minimalnego wynagrodzenia, tj. 3.010 zł, gdyż dochód za marzec wynosi 0 zł  (ustalony w następujący sposób - suma przychodów za styczeń, luty i marzec minus suma kosztów za te miesiące minus dochód za miesiące poprzednie, czyli (0 zł + 5.000 zł + 10.000 zł) – (10.000 zł + 10.000 zł + 10.000 zł) –  (0 zł + 0 zł) = - 15.000 zł),
• za maj – jest to dochód za kwiecień, tj. 5.000 zł (ustalony w następujący sposób - suma przychodów za styczeń, luty, marzec, kwiecień minus suma kosztów za te miesiące minus dochód za miesiące poprzednie, czyli (0 zł + 5.000 zł + 10.000 zł + 30.000 zł) – (10.000 zł + 10.000 zł + 10.000 zł + 10.000 zł) –  (0 zł + 0 zł + 0 zł) = 5.000 zł,
• za czerwiec – jest to dochód za maj, tj. 30.000 zł (ustalony w następujący sposób - suma przychodów za styczeń, luty, marzec, kwiecień i maj minus suma kosztów za te miesiące minus dochód za miesiące poprzednie, czyli (0 zł + 5.000 zł + 10.000 zł + 30.000 zł + 40.000 zł) – (10.000 zł + 10.000 zł + 10.000 zł + 10.000 zł + 10.000 zł) –  (0 zł + 0 zł + 0 zł + 5.000 zł) = 30.000 zł.

W dokumencie ZUS DRA, płatnik który rozlicza się na zasadach ogólnych (podatek liniowy), gdy wylicza składkę niższą niż 9% minimalnego wynagrodzenia, w bloku XI w polu 06 - wskazuje właściwy dochód, natomiast w polu 07 - jako podstawę wymiaru składki wskazuje kwotę minimalnego wynagrodzenia tj. 3010 zł, a w polu 08 kwotę składki w wysokości 270,90 zł. Tą samą podstawę wskazuje w bloku X,  a tą samą składkę w bloku VI pole 02.

Dla przedsiębiorców na ryczałcie składka roczna jest liczona za okres roku kalendarzowego.

Tak. Obecne przepisy nie przewidują rocznego rozliczenia dla przedsiębiorców na zasadach ogólnych.

Różnice remanentowe nie są uwzględniane przy ustalaniu dochodu stanowiącego podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne. Z tego względu, dochód do opodatkowania i dochód dla celów ustalenia podstawy wymiaru składki zdrowotnej nie muszą być tożsame – mogą się różnić między sobą.

Zmiana stanu prawnego od 13.04.2022 r.:  
Przy ustalaniu rocznej podstawy obliczenia składki zdrowotnej przedsiębiorcy uwzględnią także różnice remanentowe obliczane dla potrzeb podatku PIT. Pozwala to na uwzględnienie stanu remanentu sporządzonego na dzień 1 stycznia 2022 r., czyli remanentu, w którym uwzględnione były między innymi towary handlowe zakupione przed tym dniem,
W 2022 r. przedsiębiorca nie zwiększa dochodu dla celów składki zdrowotnej, jeżeli remanent końcowy będzie wyższy od remanentu początkowego.

Tak. Sumujemy przychody, od których odejmujemy sumę kosztów uzyskania przychodów, a od uzyskanej sumy dochodów odejmujemy opłacone składki na ubezpieczenia społeczne, jeśli nie zostały uwzględnione. 

Wniosek można złożyć akonto. Termin na zwrot nadpłaconej składki upływa 31 lipca. 

W takim przypadku składka zdrowotna naliczana jest odrębnie od każdej formy podatkowej, w zależności od zasad stosowanych do danej formy. Składka ustalana jako wielokrotność podstawy wymiaru odpowiadającej 100% przeciętnego wynagrodzenia jest ustalana jedynie  w odniesieniu do przedsiębiorcy, który prowadzi kilka rodzajów pozarolniczej działalności i nie uzyskuje przychodów kwalifikowanych dla celów podatkowych jako przychody z działalności gospodarczej.

Należy pamiętać, że dochód do opodatkowania i dochód dla celów ustalenia podstawy wymiaru składki zdrowotnej nie muszą być tożsame – mogą się różnić między sobą.

Nadal nie podlegają jako prowadzący działalność. Również nie podlegają ubezpieczeniu jako osoby powołane do pełnienia funkcji, chyba że są wynagradzanymi członkami zarządu spółki, z którymi nie zawarto umowy o pracę, umowy zlecenia itp.

Np. przychód z kapitałów pieniężnych. Inny niż określony w art. 14 ustawy o PIT, który definiuje jakie rodzaje przychodów zaliczamy do przychodów z działalności gospodarczej.

Nie. W takim przypadku są dwie składki. Jedna ustalana od przychodów z działalności gospodarczej na ryczałcie i druga ustalana od podstawy wymiaru wynoszącej 100% przeciętnego wynagrodzenia z uwagi na prowadzone działalności w formie spółek, z których przychody nie są traktowane jako przychody z działalności gospodarczej.

Nie, za taką osobę nie opłaca się składki. 

Tak, jeśli jest to powołanie do pełnienia funkcji za wynagrodzeniem.

W przypadku dwóch działalności ale opodatkowanych jednakowo – na zasadach ogólnych, dla celów ustalenia dochodu stanowiącego podstawę wymiaru składki sumujemy przychody, od których odejmujemy koszty. Jeśli nie wystąpił dochód to podstawę wymiaru stanowi kwota minimalnego wynagrodzenia. W takich przypadkach nie ma znaczenia liczba prowadzonych działalności, dwie działalności nie oznaczają wymogu ustalania podwójnej podstawy.  

Miesięczną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osoby opodatkowanej podatkiem na zasadach ogólnych, tj. według skali lub podatkiem liniowym, uzyskującej dochody z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów ustawy o PIT, stanowi dochód uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, za który opłacana jest składka.

Miesięczny dochód ustala się następująco:

• dochód za pierwszy miesiąc jest różnicą między osiągniętymi przychodami, a poniesionymi kosztami uzyskania tych przychodów w rozumieniu ustawy o PIT,
  • dochód ustalony w ten sposób pomniejszasz o kwotę składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe opłaconych w tym miesiącu, jeżeli nie zaliczyłeś ich do kosztów uzyskania przychodów,
• dochód za kolejne miesiące ustalasz jako różnicę między sumą przychodów (osiągniętych od początku roku) i sumą kosztów uzyskania tych przychodów (poniesionych od początku roku),
  • dochód ustalony w ten sposób pomniejszasz o sumę dochodów ustalonych za miesiące poprzedzające i o różnicę między sumą składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, zapłaconych od początku roku, a sumą składek odliczonych w poprzednich miesiącach; nie pomniejszaj dochodu o składki, jeżeli zaliczyłeś je do kosztów uzyskania przychodów.

To zależy od tego czy przychody z obu działalności są opodatkowane w ramach jednej czy dwu form opodatkowania. Jeśli jest jedna forma opodatkowania to składka jest jedna ustalana od sumy dochodów albo na podstawie sumy przychodów (przy ryczałcie). Jeśli przychody z obu działalności były opodatkowane różnymi formami wówczas składka zdrowotna powinna być ustalona odrębnie od każdej z form podatkowych.

Tak.

Tak, raport będzie wypełniany tak jak za zwykłego pracownika z wypełnieniem pól, które dotyczą finansowania składki przez ubezpieczonego.

W zakresie rozstrzygania zbiegów tytułów przepisy nie uległy zmianie. Nadal składki są płacone zarówno z działalności gospodarczej, jak i zlecenia. Osoba opodatkowana ryczałtem opłaca składkę zdrowotną z prowadzonej działalności albo od 60% albo 100% albo 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale w zależności od wysokości przychodów z działalności uzyskanych licząc od początku roku. Jeśli osoba ta przykładowo przez dwa pierwsze miesiące roku nie osiąga żadnych przychodów, to jej podstawą wymiaru w tych miesiącach jest kwota odpowiadająca 60% przeciętnego wynagrodzenia (przyjmujemy, że przychód tej osoby w tych miesiącach mieści się w pierwszym przedziale: do 60 tys. zł).

Zgłoszone do ubezpieczenia zdrowotnego powinny być osoby powołane do pełnienia funkcji za wynagrodzeniem na podstawie aktu powołania. Przez wynagrodzenie należy rozumieć przychody otrzymywane przez te osoby w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, niezależnie od źródła przychodu. Dotyczy to także prokurentów.

Taka osoba powinna być zgłoszona do ubezpieczenia zdrowotnego od 1.01.2022 r. jednakże od wypłaty należnej za wrzesień 2021 r. i wypłaconej w styczniu 2022 r. nie nalicza się składki.

Jeśli wobec tej osoby właściwe jest ustawodawstwo polskie to powinna być zgłoszona do ubezpieczenia zdrowotnego jako osoba powołana do pełnienia funkcji, która pobiera wynagrodzenie z tego tytułu.

Jeśli natomiast właściwe jest dla niej ustawodawstwo innego państwa niż Polska to powinna posiadać dokument poświadczający ten fakt.

Zgłoszone do ubezpieczenia zdrowotnego powinny być osoby powołane do pełnienia funkcji za wynagrodzeniem na podstawie aktu powołania. Przez wynagrodzenie należy rozumieć przychody otrzymywane przez te osoby w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, niezależnie od źródła przychodu. Nieistotne jest, że wynagrodzenie otrzymują niecyklicznie.

Podmioty nieposiadające osobowości prawnej, a zatem również osoby fizyczne jeśli są płatnikami za inne osoby m.in. za zatrudnioną nianię, rozliczają się do 20 dnia następnego miesiąca.

To zależy od formy opodatkowania prowadzącego działalność. Przy opodatkowaniu na zasadach ogólnych podstawą wymiaru składki zdrowotnej jest kwota odpowiadająca 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w IV kw. 2021 r. (4.665,78 zł). Dla osób na ryczałcie podstawa uzależniona jest od wysokości uzyskanych w styczniu przychodów (do 60 ty. zł podstawa wynosi 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, tj. 3.732,62 zł). Natomiast dla osób stosujących kartę podatkową podstawa wymiaru to minimalne wynagrodzenie – 3.010 zł.

Składka roczna liczona jest jako 4,9% od dochodu rocznego, ale tak obliczona składka nie może być niższa niż składka obliczona jako 9% od minimalnej rocznej podstawy ustalonej jako liczba miesięcy podlegania x minimalne wynagrodzenie.

W związku ze zmianą terminów opłacania składek, blok I, pole 01, należy uzupełniać jak poniżej:

1 - dla deklaracji składanych do 5. dnia następnego miesiąca za miesiąc poprzedni dla jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych,

3 - dla deklaracji składanych do 15. dnia następnego miesiąca - dla płatników składek posiadających osobowość prawną,

5 - dla deklaracji składanych za sędziów, prokuratorów, żołnierzy lub funkcjonariuszy, za których jest obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne,

6 - dla deklaracji składanych do 20. dnia następnego miesiąca - dla pozostałych płatników składek.

Tak. Płatnik mógł opłacić w grudniu 2021 r. składkę na ubezpieczenie zdrowotne za cały 2022 r. aby odliczyć ją od podatku. Jeśli płatnik podlega ubezpieczeniom społecznym a nie tylko samemu zdrowotnemu musiał opłacić składki na wszystkie ubezpieczenia i fundusze, za które ma obowiązek opłacania składek.

Wymiar będzie generowany systemowo z uwzględnieniem podstawy, która wynika z przepisów. Opieramy się na formie opodatkowania wykazanej w poprzednim dokumencie.

Taka osoba powinna opłacać składkę zdrowotną z tytułu pozarolniczej działalności od podstawy wymiaru odpowiadającej 100% przeciętnego  miesięcznego wynagrodzenia z IV kw. poprzedniego roku, tj. podstawy przewidzianej dla osób prowadzących działalność pozarolniczą, które nie są osobami uzyskującymi przychody z działalności do których mają zastosowanie ustawy o PIT lub o podatku zryczałtowanym.

W takiej sytuacji oprócz składek od danej formy opodatkowania opłaca dodatkowo jedną składkę od podstawy wymiaru 100% przeciętnego wynagrodzenia.

Jeśli nie nastąpią zmiany w przepisach to tak. Należy tylko pamiętać, że kwotę tej zaliczki ustalamy nie na dzień 31.12.2021 r. tylko według zasad obowiązujących na ten dzień, co oznacza, że kwotę tę ustala się od faktycznych przychodów uzyskiwanych w poszczególnych miesiącach.

Będzie opracowany nowy wniosek na PUE ZUS o zwrot nadpłaty składki zdrowotnej.

Przedsiębiorca z kilkoma rodzajami działalności stosujący do wszystkich opodatkowanie na zasadach ogólnych opłaca za styczeń 2022 r. jedną składkę od podstawy wymiaru wynoszącej 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale 2021 roku.

Zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa Zdrowia:

Rozliczenie składek za osoby, o których mowa w art. 81 ust. 2c („liniowcy”) ustawy o świadczeniach zdrowotnych na nowych zasadach, tj. w oparciu o ich dochody jak też z zastosowaniem nowej stawki składki (4,9%), powinno nastąpić konsekwentnie dopiero od lutego 2022 r.

Uzasadnienie:

Prawidłowa wykładnia art. 79 wymaga uwzględnienia nie tylko dyrektyw wykładni językowej, ale także systemowej i funkcjonalnej (celowościowej).

Zgodnie bowiem z poglądem utrwalonym w orzecznictwie sądowym w procesie wykładni prawa interpretatorowi nie wolno całkowicie ignorować wykładni systemowej lub funkcjonalnej poprzez ograniczenie się wyłącznie do wykładni językowej pojedynczego przepisu, bowiem może się okazać, że sens przepisu, który wydaje się językowo jasny, okaże się wątpliwy, gdy go skonfrontujemy z innymi przepisami lub weźmiemy pod uwagę cel regulacji prawnej.

Przepis art. 79 ustawy zmieniającej powinien być odczytywany w ten sposób, że dotychczasowe regulacje prawne znajdą swoje zastosowanie nie tylko do określenia podstawy wymiaru składki, ale także do ustalenia wysokości jej stawki. Przemawia za tym wykładnia systemowa, bowiem gdyby przyjąć wąskie rozumienie, że art. 79 ustawy zmieniającej reguluje jedynie kwestię określenia podstawy składki za miesiąc styczeń 2022 r., to zastosowanie powinny znaleźć nowe regulacje dotyczące rozliczenia w skali roku, a zatem konieczne byłoby ustalenie podstawy rocznej w oparciu o rzeczywisty dochód z roku składkowego, w którym przypada miesiąc styczeń 2022 r. (zob. art. 79a ust. 1 pkt 2 ustawy o świadczeniach zdrowotnych). Tym sposobem zaistniałaby niemożliwa do zaaprobowania z perspektywy dyrektyw wykładni systemowej sprzeczność w stosowaniu przepisów regulujących sposób określenia podstawy stawki zdrowotnej (w skali miesiąca i w skali roku).

Ponadto, przyjęcie powyższej wąskiej wykładni art. 79 ustawy zmieniającej doprowadziłoby do retroaktywnego zastosowania przepisów regulujących określenie wysokości należnej stawki zdrowotnej w skali roku, bowiem przy obliczania wysokości składki dla miesiąca stycznia 2022 r. należałoby uwzględnić rok składkowy, do którego ten miesiąc przynależy, a więc okres od 1 lutego 2021 r. do 31 stycznia 2022 r. Taki rezultat wykładni przedmiotowego przepisu prawa byłby nie do zaaprobowania z perspektyw wykładni funkcjonalnej.

Przedsiębiorca, który prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą i jest opodatkowany podatkiem liniowym składkę za styczeń 2022 r. oblicza jako 9% od podstawy wymiaru wynoszącej 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z czwartego kwartału 2021 r., czyli podstawa wynosi 4.665,78 zł, a składka - 419,92 zł.

W przypadku dwóch działalności ale opodatkowanych jednakowo – na zasadach ogólnych podatkiem liniowym, za styczeń 2022 r. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne stanowi kwota 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia tj. 4.665, 78 zł, natomiast składka wynosi 419,92 zł (9% podstawy wymiaru). W takich przypadkach nie ma znaczenia liczba prowadzonych działalności, dwie działalności nie oznaczają wymogu ustalania podwójnej podstawy.

W przypadku, gdy dana osoba prowadzi więcej niż jedną pozarolniczą działalność opodatkowaną na zasadach ogólnych, wówczas składka – począwszy od rozliczeń za luty 2022 r. – jest opłacana od sumy dochodów (art. 82 ust. 2a). Miesięczną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne należy ustalić z zastosowaniem zasad wskazanych w art. 81 ust. 2c i 2d ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Czyli, należy sumować przychody z obu działalności, a od nich odjąć sumę kosztów w celu ustalenia łącznego dochodu, od którego należy ewentualnie odjąć sumę opłaconych w dany miesiącu składek na ubezpieczenia społeczne, jeśli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodu.

W takiej sytuacji przedsiębiorca ustala za styczeń 2022 r. dwie składki, tj. od każdej formy opodatkowania. Czyli jedną od podstawy wymiaru wynoszącej 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw z czwartego kwartału 2021 r. (podstawa obowiązująca dla opodatkowania na zasadach ogólnych), a drugą od zryczałtowanej podstawy wymiaru w wysokości 60%, 100% lub 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ustalonej w zależności od wysokości uzyskanych w styczniu przychodów (podstawa obowiązująca dla opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych).

Obie formy i ustalone dla nich podstawy wymiaru i składki przedsiębiorca wykazuje w jednym komplecie rozliczeniowym, tj.:

• w ZUS DRA w bloku XI - jeśli płatnik opłaca składki tylko na własne ubezpieczenia,
• w ZUS RCA w bloku III.E - jeśli płatnik opłaca składki także za innych ubezpieczonych.

Łączną kwotę składek opłaca jednym przelewem na indywidulany nr rachunku składkowego NRS.

W takiej sytuacji przedsiębiorca ustala za styczeń 2022 r. dwie składki, tj. od każdej formy opodatkowania. Czyli jedną od zryczałtowanej podstawy wymiaru w wysokości 60%, 100% lub 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw z czwartego kwartału 2021 r. ustalonej w zależności od wysokości uzyskanych  w styczniu przychodów z jednoosobowej działalności (podstawa obowiązująca dla opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych), a drugą od podstawy wymiaru wynoszącej 75% przeciętnego wynagrodzenia (podstawa obowiązująca dla opodatkowania na zasadach ogólnych).

W takiej sytuacji przedsiębiorca ustala składkę zdrowotną odrębnie jako prowadzący JDG od podstawy wymiaru ustalonej w zależności od formy opodatkowania (od dochodu lub na podstawie wysokości przychodów) oraz dodatkową składkę jako wspólnik s.k. od podstawy wymiaru - 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw z czwartego kwartału 2021 r. czyli 559,89 zł (6.221,04 zł x 9%). Łączną kwotę składek opłaca jednym przelewem na indywidulany nr rachunku składkowego NRS.

Taki przedsiębiorca ustala składkę zdrowotną odrębnie jako prowadzący JDG od podstawy wymiaru ustalonej w zależności od formy opodatkowania (od dochodu lub na podstawie wysokości przychodów) oraz dodatkową składkę jako wspólnik trzech s.k. od podstawy wymiaru - 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw z czwartego kwartału 2021 r. czyli 559,89 zł (6.221,04 zł x 9%). Łączną kwotę składek opłaca jednym przelewem na indywidulany nr rachunku składkowego NRS.

W tym przypadku z uwagi na obowiązek opłacania składki od dochodu lub na podstawie wysokości przychodów, przedsiębiorca bez względu na ilość spółek w których jest wspólnikiem opłaca dodatkowo jedną składkę od podstawy wymiaru 100%  przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Osoba prowadząca pozarolniczą działalność w formie udziału w kilku spółkach z których uzyskiwane przychody dla celów podatkowych nie są przychodami z działalności gospodarczej opłaca składkę zdrowotną od wielokrotności podstawy wymiaru wynoszącej 100%  przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia odpowiadającej liczbie spółek. Jeśli są to trzy spółki to składka wynosi 1.679,68 zł (3 x 6.221,04 zł x 9%). Łączną kwotę składek opłaca jednym przelewem na indywidulany nr rachunku składkowego NRS.

ciąg dalszy pytania:

„2h. Ubezpieczony, o którym mowa w ust. 2f, który przez cały poprzedni rok kalendarzowy prowadził działalność gospodarczą, i przychody z tej działalności były opodatkowane na podstawie art. 27 skala podatkowa, art. 30c podatek dochodowy od dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej lub działów specjalnych produkcji rolnej lub art. 30ca opodatkowanie dochodu z kwalifikowanych praw własności intelektualnej ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych lub ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych zgodnie z przepisami ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, może przy określaniu miesięcznej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne przyjąć kwotę przychodów uzyskanych w poprzednim roku kalendarzowym pomniejszoną o kwotę opłaconych w poprzednim roku kalendarzowym składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów lub odliczone od dochodu, na podstawie ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. Tak ustaloną miesięczną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne ubezpieczony stosuje przez cały rok kalendarzowy”.

Czy stosując powyższy przepis należy przyjąć, że:

• jeśli przedsiębiorca miał w 2021 dochody wg skali albo liniowego to na pewno odliczył składki na ubezpieczenie albo zaliczył je do kosztów uzyskania przychodów, to wówczas podstawę wymiaru składem zdrowotnych stanowi przychód bez pomniejszania o składki?
• a jeśli przedsiębiorca opodatkowany był w 2021r. podatkiem zryczałtowanym, to wówczas podstawę wymiaru składem zdrowotnych stanowi przychód po pomniejszeniu o składki na ubezpieczenie społeczne?

Odpowiedź:

Jeśli przedsiębiorca stosuje opodatkowanie w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych to przy określaniu miesięcznej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne może przyjąć kwotę przychodów uzyskanych w poprzednim roku kalendarzowym pomniejszoną o kwotę opłaconych w poprzednim roku kalendarzowym składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów lub odliczone od dochodu, pod warunkiem, że przez cały poprzedni rok kalendarzowy prowadził działalność gospodarczą. Tak ustaloną miesięczną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne ubezpieczony jest zobligowany stosować przez cały rok kalendarzowy.

Dla płatnika Powiatowy Urząd Pracy - jako jednostki budżetowej, terminem składania dokumentów i opłacania składek za:

• pracowników - jest termin do 5 dnia każdego miesiąca,
• świadczeniobiorców – jest termin do 20 dnia każdego miesiąca.

Dla osób opodatkowanych ryczałtem przy wyliczeniu składki zdrowotnej ustala się wysokość przychodów z uwzględnieniem pomniejszenia o opłacone składki na ubezpieczenia społeczne.

W takiej sytuacji należy sprawdzić, czy przekazane dokumenty prawidłowo się przetworzyły w ZUS. Po pobraniu statusów dla tych dokumentów będzie w nich widoczna informacja, czy dokument jest po przetworzeniu poprawny czy odrzucony. Jeśli dokument pierwszorazowy (oznaczony nr 01) jest odrzucony to należy jeszcze raz wysłać dokument z nr 01 a nie w trybie korekty.

Nie. Zasady ustalania dochodu przyjmowango do ustalania podstawy wymiaru składki zdrowotnej określają przepisy ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. A zatem zasadniczo dochód ten ustala się jako przychód minus koszty uzyskania (w rozumieniu ustawy o PIT) oraz minus składki na ubezpieczenia społeczne o ile nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania. Dochód ten nie jest zatem tożsamy z podstawą opodatkowania w PIT, która może uwzględniać ulgi i odliczenia przewidziane przepisami podatkowymi.

Zgodnie z przepisami na potrzeby ustalania dochodu lub przychodu dla celów ustalania podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących działalność gospodarczą opodatkowanych na zasadach ogólnych lub ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych nie uwzględnia się przychodów osiągniętych i kosztów poniesionych w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców.

Rozumiemy, że chodzi o opłacanie składek na podstawie przychodów z zeszłego roku. Wyboru takiego mogą dokonać ci przedsiębiorcy, którzy prowadzili działalność gospodarczą przez cały poprzedni rok i uzyskiwali przychody opodatkowane na zasadach ogólnych lub ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych. W takim przypadku w pierwszej deklaracji ZUS DRA składanej za dany rok należy wypełnić w bloku XI pola 14 i 15. Wybór tej formy oznacza, że płatnik zobowiązany będzie stosować jednolitą podstawę wymiaru przez cały rok, ustaloną na podstawie przychodów z roku poprzedniego. Wybór tej formy nie oznacza, że płatnik nie będzie zobowiązany do dopłaty składek, jeśli suma składek miesięcznych będzie niższa od składki rocznej ustalonej na podstawie rzeczywistych przychodów osiągniętych za dany rok. Jeśli suma opłaconych miesięcznie składek będzie wyższa od składki rocznej płatnikowi będzie przysługiwał zwrot ( na jego wniosek).

Jeśli zawieszenie działalności nastąpi przed danym rokiem kalendarzowym, to po wznowieniu działalności za pierwszy miesiąc podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu w danym roku składkowym (z wyłączeniem sytuacji gdy wznowienie nastąpi w styczniu 2022 r.) podstawę tę będzie stanowiła kwota minimalnego wynagrodzenia, z uwagi na brak możliwości ustalenia dochodu z miesiąca poprzedniego.

Natomiast, jeśli zawieszenie nastąpi w trakcie danego roku i w tym samym roku następuje wznowienie działalności, np. po 2-3 miesiącach, to podstawę wymiaru składki za pierwszy miesiąc po wznowieniu będzie stanowił dochód za miesiąc przed zawieszeniem, jeśli zawieszenie nastąpiło od 1 dnia miesiąca albo za miesiąc, w którym nastąpiło zawieszenie (do czasu zawieszenia).

W takim przypadku podstawę wymiaru składki zdrowotnej stanowi kwota 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z IV kw. 2021 r., która wynosi 4.665,78 zł. Wysokość należnej składki to 419,92 zł – składka jest ustalana w wysokości 9% podstawy jej wymiaru.

Jeśli osoba na „ryczałcie” dla celów ustalania miesięcznej podstawy wymiaru składki na rok 2022 zdecyduje się na przyjęcie wysokości przychodów z poprzedniego roku, to taki wybór potwierdza poprzez wypełnienie na deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA w bloku XI pola 14. Natomiast w polu 15 wykazuje wysokość przychodów z roku 2021. Wybór tej formy ustalania podstawy wymiaru miesięcznej składki nie będzie mógł być już zmieniony.

Składka za styczeń dla przedsiębiorcy na podatku liniowym ustalana jest od podstawy jej wymiaru wynoszącej 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z IV kw. 2021 r., która wynosi 4.665,78 zł. Wysokość należnej składki to 419,92 zł – składka jest ustalana w wysokości 9% podstawy jej wymiaru. Program Płatnik prawidłowo wyliczył kwotę.

W tej sytuacji jest jedna składka. Podstawą jej wymiaru jest kwota odpowiadająca 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z IV kw. 2021 r., która wynosi 4.665,78 zł.

Nie. Składka jest opłacana w zależności od wysokości przychodów uzyskanych w styczniu 2022 r. Jeśli ich wysokość nie przekroczy 60.000 zł to podstawa wymiaru wynosi 3.732,62 zł, tj. 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, a składka – 335,94 zł.

Zakładamy, że obydwie działalność są opodatkowane tak samo – wg zasad ogólnych. W takiej sytuacji przedsiębiorca powinien zsumować swoje przychody z JDG oraz z udziału w spółce, a następnie odjąć od nich koszty uzyskania przychodów z JDG oraz ze spółki (w przypadającej na niego części). Tak ustalony dochód (ewentualnie pomniejszony o składki na ubezpieczenia społeczne, jeśli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów), należy porównać do kwoty minimalnego wynagrodzenia. Jeśli koszty uzyskania przychodów z obu działalności przekraczają uzyskane przez przedsiębiorcę przychody to należy jako dochód wykazać 0 zł, a składkę obliczyć od podstawy wymiaru wynoszącej minimalne wynagrodzenie (9% x 3.010 zł).    

Jeśli prowadzi działalność gospodarczą to składka jest uzależniona od formy opodatkowania przychodów z tej działalności. Jeśli pytanie dotyczy podstawy wymiaru za duchownego, który nie prowadzi działalności gospodarczej to podstawą wymiaru składki dla duchownych nadal jest kwota minimalnego wynagrodzenia – w 2022 r. wynosi ona 3.010 zł.

Tak. Forma opodatkowania jest wskazywana na deklaracji rozliczeniowej razem z właściwą dla niej podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne. Musi być ona zgodna z formą opodatkowania zgłoszoną w urzędzie skarbowym.

W tym przypadku w ramach rozliczenia rocznego za rok 2023 obejmującego rok składkowy 1.02.2023 – 31.01.2024 płatnik zobowiązany jest wykazać swój dochód za rok 2023 z wyłączeniem dochodów za okres zawieszenia działalności. A zatem dochód za kwiecień powinien zostać oskładkowany w ramach rozliczenia rocznego.

Składka za styczeń 2022 r. jest ustalana na zasadach obowiązujących do 31 grudnia 2021 r. od podstawy wymiaru odpowiadającej kwocie 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z IV kw. 2021 r. Składki obliczane na nowych zasadach, tj. na podstawie dochodu z miesiąca poprzedniego są ustalane dopiero od rozliczeń za luty 2022 r. (na podstawie dochodu za styczeń). Składki obliczane przez przedsiębiorców stosujących opodatkowanie na zasadach ogólnych są rozliczane w ramach roku składkowego trwającego od lutego danego roku do stycznia roku następnego. A zatem składka za styczeń 2022 r. nie będzie uwzględniana w sumie miesięcznych składek zliczanych dla celów ustalenia składki rocznej za okres od lutego 2022 r. do stycznia 2023 r.

W takiej sytuacji przedsiębiorca opłaca odrębną składkę od każdej formy opodatkowania. Z tytułu działalności opodatkowanej podatkiem liniowych opłaca składkę na podstawie dochodu za poprzedni miesiąc, z wyłączeniem stycznia, za który oblicza składkę od podstawy wynoszącej 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z IV kw. 2021 r. Natomiast z tytułu działalności, do której stosuje ryczałt składkę oblicza od zryczałtowanej podstawy wymiaru odpowiadającej ustalonemu limitowi przychodów uzyskiwanych od początku roku.

Tak, biuro rachunkowe może składać dokumenty rozliczeniowe za klienta wszystkimi dostępnymi kanałami, czyli przez program Płatnik, ePłatnik na PUE ZUS.

Tak. Składka za styczeń dla przedsiębiorcy na podatku liniowym ustalana jest od podstawy jej wymiaru wynoszącej 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z IV kw. 2021 r., która wynosi 4.665,78 zł. Wysokość należnej składki to 419,92 zł – składka jest ustalana w wysokości 9% podstawy jej wymiaru.

Przedsiębiorcy opodatkowani na zasadach ogólnych prowadzący więcej niż jedną działalność do podstawy wymiaru uwzględniają sumę uzyskiwanych z tych działalności dochodów. A zatem należy zsumować przychody z obydwu spółek, a następnie odjąć od nich koszty uzyskania przychodów. Tak ustalony dochód (ewentualnie pomniejszony o składki na ubezpieczenia społeczne, jeśli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów), będzie stanowił podstawę wymiaru składki, o ile wyliczona składka w wysokości 4,9% nie będzie niższa od składki obliczonej jako 9% od kwoty minimalnego wynagrodzenia. Jeśli składka 4,9% obliczona od dochodu jest niższa od kwoty 270,90 zł (9% x 3.010 zł) to należną składką jest ta kwota, a podstawa wymiaru minimalne wynagrodzenie.

Przedsiębiorcy opodatkowani na zasadach ogólnych prowadzący więcej niż jedną działalność do podstawy wymiaru uwzględniają sumę uzyskiwanych z tych działalności dochodów. W takiej sytuacji przedsiębiorca powinien zsumować swoje przychody z JDG oraz z udziału w spółce, a następnie odjąć od nich koszty uzyskania przychodów z JDG oraz ze spółki (w przypadającej na niego części). Zatem dla wskazanego przykładu dochód wyniesie  15.000 zł.

Wniosek o zwrot nadpłaty składki na ubezpieczenie zdrowotne można będzie złożyć w terminie od 15 lutego do 31 maja [1]. Wniosek będzie składany wyłącznie w formie elektronicznej poprzez PUE ZUS. Wzór wniosku o zwrot nadpłaty będzie do tego czasu udostępniony.

[1] Art. 81 ust 2n ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1285 z późn. zm.) zmienianej ustawą tzw. „polski ład”.

Tak, można odjąć składki za osobę współpracującą, jeśli nie zostały zaliczone do KUP.

Tak. W rozliczeniu rocznym za rok 2023 uwzględniana jest zarówno dodatnia jak i ujemna różnica remanentowa – obowiązują tu zasady jakie są stosowane dla celów podatkowych. Na mocy przepisów przejściowych wyjątkowo w rozliczeniu rocznym za rok 2022 płatnik nie zwiększał dochodu za rok 2022 dla celów ustalania składki zdrowotnej jeżeli remanent końcowy był wyższy od remanentu początkowego (dodatnia różnica remanentowa).

Jeżeli płatnik składek dotychczas nie składał co miesiąc dokumentów (dokumenty były „klonowane”), to nie musi składać dokumentów za grudzień. Składanie dokumentów rozpoczyna od rozliczenia za styczeń 2022 r. Takie dokumenty przekazuje w lutym.

W przypadku pozostałych płatników składek – muszą oni złożyć dokumenty rozliczeniowe w obowiązującym ich terminie.

Tak. Od składek należnych za 01/2022 każdy przedsiębiorca będący płatnikiem składek ma obowiązek comiesięcznego składania dokumentów rozliczeniowych. Z obowiązku tego, zwolnieni są jedynie [1]:

• duchowni,
• osoby składający dokumenty za nianie,
• osoby, które podlegają dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym na podstawie art. 7 ustawy o sus.

[1] Art. 47 ust. 2c ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423 z późn. zm.) zmienianej ustawą tzw. „polski ład”.

Ta osoba powinna być zgłoszona do ubezpieczeń jako pracownik (z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10) oraz do ubezpieczenia zdrowotnego jako osoba powołana do pełnienia funkcji (kod 22 50).

Zgodnie z art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, prawo do emerytury z ZUS ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na którego rzecz emeryt wykonywał je bezpośrednio przed nabyciem prawa do emerytury.

Tak.  Składka ustalana jest od podstawy wymiaru odpowiadającej kwocie 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w IV kw. 2021 r. czyli od kwoty 4.665,78 zł. Należna składka to 419,92 zł (9% x 4.665,78 zł).

Wybór formy opodatkowania nie jest czynnikiem wpływającym na zwolnienie z comiesięcznego obowiązku składania dokumentów rozliczeniowych. Od składek należnych za 01/2022 każdy przedsiębiorca będący płatnikiem składek ma obowiązek comiesięcznego składania dokumentów rozliczeniowych.

Z obowiązku tego zwolnieni są jedynie [1]:    

• duchowni,
• osoby składający dokumenty za nianie,
• osoby, które podlegają dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym na podstawie art. 7 ustawy o sus.

[1] Art. 47 ust. 2c ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423 z późn. zm.) zmienianej ustawą tzw. „polski ład”.

Przedsiębiorcy na ryczałcie stosują zryczałtowane podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne, których wysokość uzależniona jest od wysokości uzyskanych od początku roku przychodów.  A zatem za miesiące poprzedzające miesiąc, w którym przychody przekroczą 60.000 zł podstawę wymiaru będzie stanowiła kwota 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w IV kw. poprzedniego roku. Od miesiąca przekroczenia 60.000 zł podstawa wymiaru wynosi 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, a od miesiąca w którym przychody przekroczą 300.000 zł podstawa wynosi 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Progi kwotowe odnoszą się do przychodów pomniejszonych o kwoty opłaconych składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów lub odliczone od dochodu, na podstawie ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. W przychodach tych nie uwzględnia się przychodów niepodlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym innych niż określone w art. 21 ust. 1 pkt 152-154 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Składka na ubezpieczenie zdrowotne jest płacona za każdy m-c podlegania ubezpieczeniu, w oderwaniu od zaliczek na podatek PIT lub zryczałtowany podatek. Podstawa wymiaru składki jest uzależniona od formy opodatkowania.

Jeśli jest to wynagrodzenie z tytułu powołania do pełnienia funkcji aktem powołania, która jest wykonywana na terenie RP, to od tego wynagrodzenia powinna być odprowadzona składka na ubezpieczenie zdrowotne.

W przykładzie zostało wyjaśnione, że w przypadku gdy osoba jest opodatkowana z działalności gospodarczej i dodatkowo jest wspólnikiem spółek, z których uzyskuje przychody opodatkowane z innego źródła niż działalność gospodarczą to opłaca jedną dodatkową składkę od tego źródła, bez względu na ilość spółek, w których jest wspólnikiem.

W przypadku gdy przedsiębiorca opodatkowany ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych prowadzi dodatkowo inne rodzaje działalności w formie udziału w spółkach z których uzyskuje przychody zaliczane do źródła przychodów innego niż działalność gospodarcza to opłaca składkę od każdej z form podatkowych. Jedną składkę na podstawie wysokości przychodów z działalności opodatkowanej ryczałtem (od podstawy 60%, 100% lub 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia) oraz jedną składkę z tytułu uzyskiwania dodatkowych przychodów w tych spółkach (bez względu na ich ilość) od podstawy wymiaru 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Jeśli jednak przedsiębiorca zawiesi indywidualną działalność to za miesiące, w których wyłączną formą działalności będzie działalność w spółkach komandytowych, wówczas zobowiązany będzie do opłacania składki zdrowotnej odrębnie od każdej prowadzonej spółki. 

Tak, sumuje się dochody za styczeń dla celu obliczenia składki za luty 2022 r.

Taka osoba powinna być zgłoszona z dwóch tytułów, jako pracownik (kod tytułu ubezpieczenia 01 10) do wszystkich obowiązkowych ubezpieczeń oraz jako osoba powołana do pełnienia funkcji do ubezpieczenia zdrowotnego (kod 22 50). Składki powinny być rozliczone odrębnie dla tych dwóch kodów.

Przedsiębiorcy stosujący w bieżącym roku ryczałt, którzy w poprzednim roku kalendarzowym prowadzili działalność gospodarczą przez cały poprzedni rok mogą przyjąć dla celów ustalenia miesięcznej podstawy wymiaru składki przychody z poprzedniego roku. Uwzględnieniu podlegają przychody z obu form opodatkowania.  Kwota tych przychodów jest pomniejszana o kwotę opłaconych w poprzednim roku kalendarzowym składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów lub odliczone od dochodu, na podstawie ustawy o PIT.

To zależy od formy opodatkowania prowadzonej działalności gospodarczej.

Zgodnie z art. 83 ust. 1 ustawy zdrowotnej w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2022 r. w przypadku gdy składka na ubezpieczenie zdrowotne obliczona przez płatnika, o którym mowa w art. 85 ust. 1–13, zgodnie z przepisami art. 79 i art. 81, jest wyższa od kwoty ustalonej zgodnie z ust. 2b, składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości tej kwoty. Natomiast z art. 83 ust. 2b ustawy wynika, że kwotę, o której mowa w ust. 1 i 2a, stanowi zaliczka na podatek dochodowy, obliczona zgodnie z przepisami ustawy o PIT w brzmieniu obowiązującym na dzień 31 grudnia 2021 r.

Zgodnie z przepisami ustawy o PIT dla celów obliczania miesięcznych zaliczek na podatek dochodowy pracownik może złożyć oświadczenie PIT-2 w sprawie stosowania zmniejszenia miesięcznych zaliczek o 1/12 kwoty zmniejszającą podatek tylko jednemu pracodawcy.

Tym samym, przy obliczaniu zaliczki na podatek według zasad obowiązujących do 31 grudnia 2021 r. należy uwzględniać stan faktyczny występujący u danego podatnika przy obliczaniu bieżących miesięcznych zaliczek. Zatem, jeśli płatnik obliczając zaliczkę w 2022 r. pomniejsza ją o 1/12 kwoty zmniejszającej podatek (z mocy ustawy albo na wniosek podatnika), to pomniejszenie to płatnik stosuje również obliczając zaliczkę według zasad obowiązujących w 2021 r. Zmienia się tylko wysokość stosowanego pomniejszenia (w 2021 r. jest to kwota 43,76 zł).

Oznacza to, że w przypadku zatrudnienia u więcej niż jednego pracodawcy tylko jeden z nich obliczając zaliczkę na podatek na zasadach z 2021 r. może dokonać jej zmniejszenia o kwotę 43,76 zł dla celów ustalenia wysokości składki zdrowotnej.

Przypisy:

1) Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1285, z późn. zm.).

2) Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r o podatku dochodowym od osób fizycznych  (Dz. U. z 2019 r. poz. 1387, z późn. zm.).

Stawka składki zdrowotnej w wysokości 4,9% obowiązuje wyłącznie dla przedsiębiorców stosujących opodatkowanie podatkiem liniowym oraz dla przedsiębiorców stosujących opodatkowanie podatkiem liniowym, którzy jednocześnie korzystają z rozliczenia dochodów z IP-box.

Jak stanowi bowiem art. 79a ust. 2 ustawy zdrowotnej, przepis ust. 1 stosuje się również w przypadku, gdy ubezpieczony, o którym mowa w ust. 1, opłaca w tym samym roku kalendarzowym podatek dochodowy na zasadach określonych w art. 30ca ustawy o PIT.

Tym samym, przedsiębiorcy, którzy w podatku PIT rozliczają się według skali podatkowej i jednocześnie korzystają z rozliczenia dochodów z IP-box, składkę zdrowotną obliczają  w wysokości 9%.

W takich sytuacjach przedsiębiorca  opłaca za styczeń 2022 r. „jedną” składkę obliczaną jako 9% od podstawy jej wymiaru wynoszącej 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kw. 2021 r., czyli od podstawy 4.665,78 zł.

Za kolejne miesiące począwszy od lutego podstawę wymiaru składki należy ustalać na podstawie sumy dochodów z wszystkich działalności.

Zgodnie z art. 82 ust. 3 ustawy zdrowotnej, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2022 r. jeżeli ubezpieczony, o którym mowa w art. 81 ust. 2z lub 2za, uzyskuje przychody z więcej niż jednego z rodzajów działalności określonych w ust. 5, składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana odrębnie od każdego rodzaju działalności, z zastrzeżeniem ust. 4.

Art. 81 ust. 2za ustawy dotyczy ubezpieczonych innych niż osoby wskazane w art. 81 ust. 2, 2e i 2z. A zatem, w odniesieniu do osób wskazanych w tych przepisach, w tym do przedsiębiorcy opodatkowanego na zasadach ogólnych, powołany art. 82 ust. 3 dotyczący obowiązku opłacania składki od każdego rodzaju działalności, nie ma zastosowania.

Jedną z form opodatkowania jest zryczałtowany podatek dochodowy opłacany w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Taką formę opodatkowania wybiera przedsiębiorca składając stosowne oświadczenie do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym osiągnął pierwszy przychód  z tego tytułu w roku podatkowym, albo do końca roku podatkowego, jeżeli pierwszy taki przychód osiągnął w grudniu roku podatkowego.

W przypadku przedsiębiorcy, który w 2021 r. stosował opodatkowanie na zasadach ogólnych według skali podatkowej, a w 2022 r. chce korzystać z opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, a pierwszy przychód z działalności gospodarczej osiągnie np. w marcu 2022 r. może on wybrać opodatkowanie w formie ryczałtu na 2022 r. do 20 kwietnia 2022 r. W takim przypadku, wybór opodatkowania ryczałtem następuje ze skutkiem od 1 stycznia 2022 r.

Po upływie terminu określonego do wyboru opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych na 2022 r. (w przedstawionym przypadku – po 20 kwietnia 2022 r.), podatnik nie może zmienić wybranej formy opodatkowania.

Tym samym, w tej sytuacji płatnik składek, który za styczeń i luty rozliczałby w dokumentach rozliczeniowych składkę zdrowotną według zasad obowiązujących dla osób opodatkowanych na zasadach ogólnych, będzie zobowiązany do korekty podstawy wymiaru składki zdrowotnej poprzez ustalenie jej na zasadach dotyczących osób stosujących ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. 

W takiej sytuacji jak są tak duże dochody, konieczne jest złożenie kilku ZUS RCA za osobę prowadzącą działalność. Na dokumencie ZUS RCA w bloku III.E należy wpisać dochód 999.999,99. Należy utworzyć kolejny raport dla tej osoby i wpisać dochód także w kwocie 999.999,99 a potem kolejne z kwotami 999.999,99 aż w ostatnim raporcie będzie do wpisania pozostała część dochodu.

Należy dokumenty zweryfikować, a potem dodać je do zestawu.

Zwrot kwoty stanowiącej różnicę między sumą wpłaconych za poszczególne miesiące roku kalendarzowego (przy ryczałcie ewidencjonowanym) lub składkowego (przy zasadach ogólnych) składek na ubezpieczenie zdrowotne, a roczną składką na to ubezpieczenie ustaloną od rocznej podstawy, następuje wyłącznie na wniosek składany w formie elektronicznej – RZS-R [1].

Wniosek o zwrot nadpłaty składki na ubezpieczenie zdrowotne za rok 2023 r. należy wysłać do ZUS najpóźniej do 3 czerwca 2024 r. Wnioski złożone po tym terminie nie będą rozpatrywane [2].

Płatnik składek [3] może skorygować podstawy wymiaru składki i należne składki na ubezpieczenie zdrowotne, które  wykazał w dokumentach rozliczeniowych za poszczególne miesiące danego roku - do dnia przekazania wniosku o zwrot nadpłaty z rocznego rozliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne. W przypadku braku wniosku o zwrot - nie później niż do końca drugiego miesiąca, licząc od upływu ostatniego terminu do złożenia zeznania podatkowego za dany rok kalendarzowy. Oznacza to, że w roku 2024 miesięczne dokumenty rozliczeniowe można korygować do 1 lipca.

Jeśli po tym terminie płatnik złoży korektę zeznania podatkowego, w którym wykaże niższą kwotę dochodu, wówczas ma obowiązek przekazać korektę rocznego rozliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne, tj. korektę dokumentów rozliczeniowych za kwiecień 2024 r. Jeśli po skorygowaniu dokumentów rozliczeniowych powstanie nadpłata, zostanie ona rozliczona na koncie płatnika. Jeśli po tym rozliczeniu na koncie nadal będzie nadpłata, płatnik może złożyć wniosek o jej zwrot (wniosek RZS-P) na zasadach ogólnych [5].

Podstawa prawna:

 [1] Art. 81 ust. 2m ustawy  z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 146). 

[2] art. 81 ust. 2o ustawy wskazanej w przypisie [1].

[3] Art. 81 ust. 2y ustawy wskazanej w przypisie [1].

 [4] Art. 81 ust. 2zb ustawy wskazanej w przypisie [1].

 [5] Art. 24 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2024 r. poz. 497).